📚
*لِكُلّ مَقَالٍ رِجَالٍ ولكلّ رِجَالٍ مَقَال*
✍️
_അഷ്റഫ് സഖാഫി പളളിപ്പുറം_ .
__________________________
ഉബൈദുല്ലാഹ് ബ്നു അംറ്(റ) പറയുന്നു: ഞങ്ങൾ الأعمش (رضي الله عنه) വിൻ്റെ അരികിൽ ഇരിക്കുന്ന സന്ദർഭം. അദ്ദേഹം, ഇമാം അബൂ ഹനീഫഃ(റ)വിനോട് ചില മസ്അലഃകൾ ചോദിക്കുന്നതായി കണ്ടു. ഇമാം അതിന് മറുപടി കൊടുക്കുകയും ചെയ്യുന്നുണ്ട്. അപ്പോൾ الأعمش (റ) ചോദിക്കുന്നു:
" ഇതെവിടുന്ന് കിട്ടി ? "
ഇമാം അബൂ ഹനീഫഃ(റ): "ഇബ്റാഹീം(റ), ശഅബീ(റ) എന്നവരിൽ നിന്നും ഇന്നാലിന്ന ഹദീസുകൾ താങ്കൾ തന്നെയല്ലേ എനിക്ക് ഉദ്ധരിച്ച് തന്നത്. അതിൽ നിന്ന് തന്നെ.."
അതായത് അവർക്കറിയാവുന്ന ഹദീസിൽ നിന്ന് തന്നെ മസ്അലഃകൾ കണ്ടെത്താൻ ഇമാം അബൂ ഹനീഫഃ(റ)വിനേ കഴിഞ്ഞുള്ളൂ.
അബൂ ഹനീഫഃ(റ)യുടെ വാക്കിന് الأعمش (റ) കൊടുത്ത ഒരു മറുപടിയുണ്ട്. വളരെ പ്രസിദ്ധമാണത്:
" يا معشر الفقهاء أنتم الأطباء ونحن الصيادلة "
" ഫുഖഹാക്കളേ, നിങ്ങളാണ് വൈദ്യന്മാർ, നമുക്ക് മരുന്നെടുത്ത് തരാനേ കഴിയുകയുള്ളൂ.."
രോഗം നിർണ്ണയിക്കാനും അതിന് പ്രതിവിധി പറയാനും വൈദ്യന്മാർക്കേ കഴിയൂ, അവർ പറയുന്ന മരുന്ന് ഇന്നതാണെന്ന് പറയാൻ ഫാർമസിസ്റ്റിനും. അല്ലാതെ അവർക്ക് ചികിത്സിക്കാനാവില്ലല്ലോ. എന്ന പോലെ ഫിഖ്ഹീ നിയമങ്ങൾ ഗവേഷണം ചെയ്ത് കണ്ടെത്താനും വിവരിക്കാനും ഫുഖഹാഇനേ കഴിയൂ, കണ്ടെത്തിയ മസ്അലഃകൾക്ക് യോജിച്ച ഹദീസുകൾ പറഞ്ഞു തരാൻ മുഹദ്ദിസുകൾക്കും. ആ സന്ദർഭത്തിൽ അങ്ങനെ പറഞ്ഞതാണെങ്കിലും ഹദീസുകളുടെ ബലാബലവും മറ്റ് സ്വീകാര്യതകളെല്ലാം കണ്ടെത്താൻ അവർക്ക് കഴിയും. അങ്ങനെ ലഭ്യമായ ഹദീസുകളിൽ നിന്നും ഗവേഷണം ചെയ്യാനുള്ള കഴിവ് എല്ലാ മുഹദ്ദിസുകൾക്കും ഉണ്ടായിക്കൊള്ളണമെന്നില്ല.
ഓരോരുത്തരും അവരവരുടെ ഡ്യൂട്ടിയെടുക്കണമെന്ന് സാരം. ഇതിനെ അന്വർത്ഥമാക്കിക്കൊണ്ടാണ് ഇമാം ശാഫിഈ(റ) പറഞ്ഞത്:
لولا أصحاب الحديث، لكنا بياع الفول. اهـ
رواه البيهقي في مناقب الشافعي (ص: ٤٧٧)
"മുഹദ്ദിസുകളായവർ അവരുടെ ജോലി ചെയ്തില്ലായിരുന്നെങ്കിൽ നമ്മൾ 'ഫൂൽ' (ഒരു തരം പയറ് വർഗ്ഗം. മിസ്റിൽ സർവ്വസാധാരണയായി ഉപയോഗിക്കുന്നു.) വിറ്റ് നടക്കുന്നവർ ആയിരുന്നേനെ.."
അവരുടെ അദ്ധ്വാനഫലത്താൽ ലഭിച്ച ഹദീസുകളിൽ നിന്നാണ് എനിക്ക് ഗവേഷണം ചെയ്യാൻ കഴിഞ്ഞതെന്ന് സാരം.
എല്ലാം കൂടി അറിഞ്ഞിരിക്കുക നടക്കുന്ന കാര്യമല്ല. ഡോക്ടറും എഞ്ചിനീയറും കൂടി ഒരാളാവാറില്ലല്ലോ. ഓരോരുത്തരും അവരവരുടെ മേഖലകളിൽ അഭിപ്രായം പറയുകയാണ് വേണ്ടത്. ഇത് എല്ലായിടത്തുമുള്ള സർവ്വാംഗീകൃതമായ പൊതു തത്വമാണ്. മറിച്ച്, അർഹതയില്ലാത്ത കാര്യങ്ങളിൽ ഇടപെട്ട് സംസാരിച്ചാൽ പിഴക്കുക സ്വാഭാവികമാണ്. അതെത്ര വലിയവരായാലും അങ്ങനെ തന്നെ. എന്നു കരുതി അതിനെതിരെ മിണ്ടാതിരുന്നു കൂടാ. തിരുത്തിയേ തീരൂ.
മറ്റൊരു പ്രധാന കാര്യം, പറഞ്ഞത് തെറ്റിപ്പോയി എന്ന കാരണം കൊണ്ട് മാത്രം അദ്ദേഹം മോശക്കാരനാവില്ല എന്നതാണ്. അക്കാര്യം തെറ്റിപ്പോയെന്നേ പറയാനൊക്കൂ.
നമ്മുടെ ഇമാമുകളെല്ലാം കാണിച്ചു തന്ന ഒരു റൂട്ടാണിത്. ചിലർ, അവരുടെ മേഖലയല്ലാത്തതിൽ ഇടപെട്ട് സംസാരിച്ചപ്പോൾ വന്ന അബദ്ധങ്ങൾ, ബഹുമാനമെല്ലാം നിലനിർത്തിക്കൊണ്ടു തന്നെ തിരുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഓരോരുത്തരെയും അവരവരുടെ ഫന്നുകളിൽ മാത്രമേ അവലംബയോഗ്യരായി കാണാനൊക്കൂ എന്ന് വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുമുണ്ട്.
ഖുർആൻ പാരായണ ശാസ്ത്രത്തിലെ ശൈഖും ഇമാമുമായ ഇമാം ജസരീ(റ), തജ്‌വീദ് നിയമത്തിലെ ഒരു കാര്യത്തെ പറ്റി ശറഇയ്യായ വാജിബാണെന്ന് വിധി എഴുതി. എന്നാൽ അത് ശരിയായിരുന്നില്ല. തജ്‌വീദിലെ സാങ്കേതിക പ്രയോഗമായ വാജിബ് എന്നേ അത് കൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കാവൂ എന്ന് ശൈഖുൽ ഇസ്‌ലാം സകരിയ്യഃൽ അൻസ്വാരീ(റ) അതിനെ ന്യായീകരിച്ചു. ഉപേക്ഷിച്ചാൽ പരലോക ശിക്ഷ ലഭിക്കുന്നത് എന്നർത്ഥത്തിലുള്ള ശറഇയ്യായ വാജിബാണെന്ന് വ്യക്തമാക്കിപ്പറഞ്ഞിട്ടും ഇമാം ജസരീ(റ)യുടെ വാക്കിനെ അതേപ്പടി സ്വീകരിക്കാതെ, സകരിയ്യഃൽ അൻസ്വാരീ(റ) ന്യായീകരിച്ചത് വളരെ ശരിയാണെന്ന് വിസ്തരിക്കുകയാണ് ഇബ്നു ഹജർ(റ):
قلت ابْن الْجَزرِي - رضي الله عنه - وَإِن كَانَ إِمَامَا ذَا فنون عديدة إِلَّا أَن الَّذِي غلب عَلَيْهِ فن القراآت وَمن غلب عَلَيْهِ فن يرجع إِلَيْهِ فِيهِ دون غَيره فَهُوَ رَحمَه الله وَإِن صرح بِأَن الْوُجُوب شَرْعِي وَأَن تَركه مفسق لَا يرجع إِلَيْهِ فِي ذَلِك لِأَن هَذَا من مَبْحَث الْفُقَهَاء وَهُوَ لم يشْتَهر بالفقه اشتهاره بذلك فَذَلِك مِنْهُ إِنَّمَا هُوَ بِحَسب مَا ظهر لَهُ وَوقر عِنْده من رِعَايَة تِلْكَ الرسوم لعلمه الَّذِي غلب عَلَيْهِ وَكَانَ ذَلِك مِنْهُ بِمَنْزِلَة الاختيارات الَّتِي لَا يعْمل بهَا فِي الْمَذْهَب فَوَجَبَ الرُّجُوع لما دلّ عَلَيْهِ كَلَام أهل الْمَذْهَب وَهُوَ إِطْلَاق عدم الْوُجُوب الشَّرْعِيّ كَمَا دلّ عَلَيْهِ كَلَامهم فِي مَوَاضِع قدمتها. اه
(فتاوى الحديثية لابن حجر الهيتمي - ١٧٦)
"ഇമാം ജസരീ(റ) ഒരുപാട് ഫന്നുകളിൽ അവഗാഹമുള്ള ഇമാമാണെങ്കിലും അദ്ദേഹം മികച്ചു നിൽക്കുന്നത് ഖുർആൻ പാരായണ ശാസ്ത്രത്തിലാണ്. ഏതൊരാളും, ഏത് വിഷയത്തിലാണോ മികച്ചു നിൽക്കുന്നത്, അതിൽ മാത്രമേ അവർ അവലംബമായി മാറുകയുള്ളൂ. മറ്റുള്ള കാര്യത്തിൽ അവരുടെ വാക്ക് അവലംബമായിട്ട് കാണാൻ പറ്റില്ല.."
എന്ന് തുടങ്ങി സകരിയ്യഃൽ അൻസ്വാരീ(റ) പറഞ്ഞ പോലെയാണ് കാര്യമെന്ന് വിശദീകരിക്കുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. തൻ്റേതല്ലാത്ത മേഖലയിൽ കൈവെച്ചപ്പോഴുണ്ടായ ഒരബദ്ധം മാന്യമായി തിരുത്തിയെന്നേയുള്ളൂ. "- അവരവർ മികച്ചു നിൽക്കുന്ന കാര്യത്തിൽ മാത്രമേ അവരെ അവലംബമാക്കാവൂ - " എന്ന തത്വം അടിവരയിട്ട് മനസ്സിലാക്കേണ്ടതുണ്ട്. അത് പറയാൻ തന്നെയാണ് ഈ കുറിപ്പും.
ചില ഉദാഹരണങ്ങൾ നോക്കാം:
തിരുനബി(സ്വ) തങ്ങൾക്ക് നുബുവ്വത് ലഭിക്കും മുമ്പേ, അവിടുത്തെ മാതാപിതാക്കൾ മരണപ്പെട്ടതിനാൽ, അവർ പരലോകരക്ഷ ലഭിച്ചവരാണ്. എന്നാൽ ഇതിനെതിരെ തോന്നിക്കുന്ന ചില ഹദീസുകൾ നിർബന്ധമായും വ്യാഖ്യാനിക്കപ്പെടേണ്ടതാണ്. ഇത് വിശദീകരിക്കുന്നിടത്ത് അബൂ ഹയ്യാൻ(റ) പറഞ്ഞു: ഇങ്ങനെയുള്ള വ്യാഖ്യാനങ്ങൾ റാഫിളിയ്യാക്കൾ പറയുന്ന വ്യാഖ്യാനമാണെന്ന്. എന്നാൽ അബൂ ഹയ്യാൻ(റ) പറഞ്ഞ ഈ വാക്ക് തള്ളിക്കൊണ്ട് ഇബ്നു ഹജർ(റ) പറയുന്നു:
وقول أبي حيان: إن الرافضة هم القائلون: 'إن آباء النبي - صلى الله عليه وسلم - مؤمنون غير معذبين' مستدلين بقوله تعالى { وَتَقَلُّبَكَ فِی ٱلسَّـٰجِدِینَ }[الشعراء- ٢١٩] فلك رده بأن مثل أبي حيان إنما يرجع إليه في علم النحو وما يتعلق به، وأما المسائل الأصولية فهو عنها بمعزل، كيف والأشاعرة ومن ذكر معهم فيما مرّ آنفا على أنهم غير معذبين ؟ فنسبة ذلك للرافضة وحدهم مع أن هؤلاء الذين هم أئمة أهل السنة قائلون به. قصور أي قصور ! وتساهل أي تساهل!. اه
(المنح المكية لابن حجر الهيتمي - ١٠٣)
"അറബി ഭാഷാ നിയമത്തിൽ ഇമാമായ അബൂ ഹയ്യാൻ(റ), ഇൽമുന്നഹ്‌വും, അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട കാര്യങ്ങളും സംസാരിച്ചാൽ അവലംബിക്കാമെന്നല്ലാതെ ഈ വാക്ക് സ്വീകരിക്കാൻ പറ്റില്ല. ഇത്തരം ഉസ്വൂലിയ്യായ കാര്യങ്ങളിൽ സംസാരിക്കാൻ ആളായിട്ടില്ല അദ്ദേഹം എന്നതു തന്നെ കാരണം. അഹ്‌ലുസ്സുന്നഃയുടെ ഇമാമുകൾ തന്നെ വ്യക്തമാക്കിപ്പറഞ്ഞ ഇക്കാര്യം റാഫിളീ വാദമാണെന്ന് പറയുന്നത് എന്തൊരബദ്ധമാണ് ! എന്തൊരു അശ്രദ്ധയാണ് !.."
ഹജ്ജിൻ്റെ വേളയിൽ ചൊല്ലുന്ന തൽബിയതിൻ്റെ പദങ്ങളിൽ (إن الحمد والنعمة ) എന്നതിലെ إن ക്ക് ഫതഹ് ചെയ്ത് വായിക്കുന്നതാണ് ഇമാം ശാഫിഈ(റ)വിൻ്റെ اختيار എന്ന് സമഖ്ശരി ഉദ്ധരിച്ചിട്ടുണ്ട്. എന്നാൽ, ആ വായനയെ ഇമാം ശാഫിഈ(റ) തൻ്റെ اختيار ആക്കിയിട്ടുണ്ടോ ഇല്ലേ എന്നത് തീരുമാനിക്കാൻ സമഖ്ശരീ ആളായിട്ടില്ലെന്നും, ഇമാമിൻ്റെ അസ്വഹാബുകളാണ് അത് പറയേണ്ടതെന്നും ഇമാം അദ്റഈ(റ) പറഞ്ഞു. അങ്ങനെ അസ്വഹാബുകൾ പറയാത്തതിനാൽ സ്വീകരിക്കാനാവില്ലെന്നാണ് പറയുന്നത്. അവരാരും പറയാത്ത, ഇക്കാര്യത്തിൽ അവഗാഹമില്ലാത്ത സമഖ്ശരീ പറയുന്നത് അവലംബയോഗ്യമല്ല:
وأما قول الأسنوي: 'إن الزمخشري نقل عن الشافعي - رضي الله عنه - اختيار الفتح'، فقد رده الأذرعي: بأن اختيارات الشافعي - رضي الله عنه - لا تؤخذ من الزمخشري، لأن أصحابه أدرى باختياراته من غيرهم، ولم ينقلوا ذلك عنه، تأمل. اه
(حاشية الترمسي- ٦/١٤٦)
ജുമുഅഃയിലെ ഖുത്വുബഃയിൽ തിരുനബി(സ്വ) തങ്ങളുടെ മേൽ സ്വലാത് ചൊല്ലുമ്പോൾ അവിടുത്തെ പേര് വ്യക്തമാക്കൽ നിർബന്ധമാണ് ശാഫിഈ മദ്ഹബിൽ. اللهم صلّ عليه - പോലെ പേര് പറയാതെ ضمير പറഞ്ഞിട്ടായാൽ പോര. എന്നാൽ ഇബ്നു നുബാതഃ അൽ മിസ്വ്രീ(റ), അവരുടെ ഖുത്വുബഃയിൽ ضمير പറഞ്ഞാണല്ലോ സ്വലാത് ചൊല്ലിയത് എന്ന ചോദ്യത്തിന് ഇബ്നു ഹജർ(റ) മറുപടി പറയുന്നു:
فَنَقُولُ احْتِجَاجُ الْمُجِيبِ الْأَوَّلِ بِأَكْثَرِ مَا فِي خُطَبِ ابْنِ نَبَاتَةَ مُزَيَّفٌ فَإِنَّ ابْنَ نَبَاتَةَ لَمْ يَكُنْ مِنْ أَئِمَّةِ الْفِقْهِ الَّذِينَ يُحْتَجُّ بِكَلَامِهِمْ. اه (فتاوى الكبرى: ١/٢٤٥)
"ഫിഖ്ഹിൽ അവലംബിക്കാൻ പറ്റുന്ന ഇമാമുകളിൽ പെട്ടവരല്ല ഇബ്നു നുബാതഃ അൽ മിസ്വ്രീ(റ). അത് കൊണ്ട് അവരുടെ ഖുത്വുബഃ അടിസ്ഥാനപ്പെടുത്തി അങ്ങനെ പറയാൻ പറ്റില്ല.."
തിരുനബി(സ്വ) തങ്ങൾ سيد الخطباء എന്ന് സ്ഥാനപ്പേര് നൽകി വിശേഷിപ്പിച്ചതും, അവരുടെ വായിലേക്ക് തങ്ങളുടെ ശറഫാക്കപ്പെട്ട ഉമിനീർ നൽകിയതും സുഗന്ധം പരന്നതും മഹാനരുടെ ഉന്നതി വിളിച്ചോതുന്നത് വേറെ കാര്യം. എന്ന് കരുതി ഫിഖ്ഹിൽ അവലംബിക്കാൻ പറ്റിയവരല്ലെന്ന് വ്യക്തമാക്കുകയാണ് പണ്ഡിതന്മാർ. ഇത്തരം കാര്യങ്ങളൊന്നും അവരുടെ ഉന്നതിയെ പിച്ചിച്ചീന്തുകയില്ലെന്ന് തുടക്കത്തിൽ സൂചിപ്പിച്ചുവല്ലോ.
ഒരോ മേഖലയിലും കഴിവു തെളിയിച്ചവരെ മാത്രമേ അക്കാര്യത്തിൽ പിടിക്കാവൂ. അവനവന് കഴിവുള്ള, പ്രാപ്തിയുള്ള കാര്യത്തിലേ ഇടപെടാവൂ. ഇല്ലെങ്കിൽ പല അബദ്ധങ്ങളും സംഭവിക്കും. ഇമാമുകൾ ഇങ്ങനെ തന്നെ പറഞ്ഞത് കാണാം:
وَإِذَا تَكَلَّمَ الْمَرْءُ فِي غَيْرِ فَنِّهِ أَتَى بِهَذِهِ الْعَجَائِبِ. اه
(فتح الباري لابن حجر العسقلاني: ٣/٥٨٤)
അറിയാത്തവർ മിണ്ടാതിരുന്നാൽ തന്നെ ഒരുപാട് വിവാദങ്ങളും തർക്കങ്ങളും കുറഞ്ഞ് കിട്ടും.
لو سكت من لا يعرف لقل الاختلاف.
കാലികപ്രസക്തിയുള്ള ഈ തത്വം ഇമാം ശാഫിഈ(റ)വിൽ നിന്നും ഇമാം ഗസ്സാലീ(റ)വിൽ നിന്നും ഉദ്ധരിക്കുന്നുണ്ട്. സമാന ആശയം ഇങ്ങനെയും കാണാം.
وقال ﺍﻟﺤﺎﻓﻆ ﺍﻟﻤﺰﻱ: ﻭﻟﻮ ﺳﻜﺖ ﻣﻦ ﻻ ﻳﺪﺭﻱ ﻻﺳﺘﺮﺍﺡ ﻭﺃﺭﺍﺡ ﻭﻗﻞ ﺍﻟﺨﻄﺄ ﻭﻛﺜﺮ ﺍﻟﺼﻮﺍﺏ. اه
(ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺍﻟﻜﻤﺎﻝ: ٤/٣٦٢)
ഓരോന്നിനും ഓരോ റൂട്ടുണ്ടാവുമല്ലോ. അതെല്ലാം അറിഞ്ഞിരിക്കണം. മൗലികമായ വിശ്വാസ കാര്യങ്ങൾക്ക് ഖുർആനിൻ്റെ നസ്സ്വോ, മുതവാതിറായ ഹദീസോ ഇജ്മാഉള്ള കാര്യമോ ആയിരിക്കണം. കർമ്മപരമായ കാര്യങ്ങൾക്ക് ഹസനായ ഹദീസുകളും സ്വീകാര്യമാണ്. ചില ആചാരങ്ങളിൽ അത്ര തന്നെ കണിശതയില്ലാത്തത് മതി. മറ്റു ചിലതിൽ മൗളൂഅ് ആകാതിരിക്കണം എന്ന കണ്ടീഷനേ ഉള്ളൂ. ചരിത്രത്തിനാണെങ്കിൽ പറഞ്ഞു കേട്ടാൽ തന്നെ മതി. തസ്വവ്വുഫിൽ മഹാന്മാരുടെ കശ്ഫുകൾക്കും ചില സ്ഥാനമുണ്ട്.
വിശ്വാസ കാര്യങ്ങൾക്ക് മുതവാതിർ വേണമെന്നും കർമ്മങ്ങൾ സ്ഥിരപ്പെടാൻ ഖുർആൻ ആയതോ സ്വഹീഹായ ഹദീസോ ആണ് വേണ്ടതെന്നും ഇബ്നു ഹജർ(റ) സൂചിപ്പിക്കുന്നത് നോക്കൂ:
وَاعْتُرِضَ بِأَنَّهُ لَيْسَ فِيهِ تَوْقِيفٌ أَيْ وَأَسْمَاؤُهُ تَعَالَى تَوْقِيفِيَّةٌ عَلَى الْأَصَحِّ فَلَا يَجُوزُ اخْتِرَاعُ اسْمٍ أَوْ صِفَةٍ لَهُ تَعَالَى إلَّا بِقُرْآنٍ أَوْ خَبَرٍ صَحِيحٍ - وَإِنْ لَمْ يَتَوَاتَرْ كَمَا صَحَّحَهُ الْمُصَنِّفُ فِي [الْجَمِيلِ] بَلْ صَوَّبَهُ خِلَافًا لِجَمْعٍ لِأَنَّ هَذَا مِنْ الْعَمَلِيَّاتِ الَّتِي يَكْفِي فِيهَا الظَّنُّ لَا الِاعْتِقَادِيَّاتُ - مُصَرَّحٍ بِهِ لَا بِأَصْلِهِ الَّذِي اُشْتُقَّ مِنْهُ فَحَسْبُ . اه (تحفة: ١/٢)
അല്ലാഹുവിൻ്റെ വിശേഷണങ്ങൾ ഖുർആനിലോ സ്വഹീഹായ ഹദീസിലോ വന്നിട്ടുള്ളത് മാത്രമേ പ്രയോഗിക്കാവൂ. ഇതനുസരിച്ച് ഇമാം നവവി(റ), الجواد എന്ന സ്വിഫത് പ്രയോഗിച്ചത് എങ്ങനെ എന്ന ചോദ്യം വിശദീകരിക്കുകയാണ് മഹാൻ. അതിനിടയിൽ പറയുന്നു: തൗഖീഫിയ്യായതേ ഉപയോഗിക്കാവൂ എന്നത് അമലിയ്യാതിൽ പെട്ടതാണ്. അതിന് മുതവാതിർ വേണ്ടതില്ല. പകരം, ആയതോ സ്വഹീഹായ ഹദീസോ മതി. അത് കൊണ്ട് ظن ലഭിക്കുമല്ലോ. എന്നാൽ വിശ്വാസ കാര്യങ്ങൾക്ക് يقين വേണം. അത് ലഭിക്കാനാണ് മുതവാതിർ വേണ്ടത്.
'ബിസ്മി' ഫാതിഹഃയിൽ പെട്ടതാണോ അല്ലേ എന്ന് ശാഫിഈ - ഹനഫീ മദ്ഹബുകൾക്കിടയിൽ ഖിലാഫുണ്ട്. ഫാതിഹഃയിൽ പെട്ടതാണെന്ന പക്ഷക്കാരാണ് ശാഫിഈ മദ്ഹബുകാർ. ഇതിൽ വീക്ഷണ വ്യത്യാസമുണ്ടായത് കൊണ്ട് തന്നെ ഇതിൻ്റെ പ്രമാണങ്ങൾ കൊണ്ട് ഒരു വിശ്വാസം രൂപപ്പെടുന്നില്ല. പകരം അമലിയ്യാത്തിൽ പെട്ടതായ ഇക്കാര്യത്തെ പ്രാവർത്തികമാക്കുന്നതിനേ ആ ഹദീസുകൾ പ്രമാണമാവൂ. ഇതറിയിക്കാൻ عملا എന്ന് പ്രത്യേകം എടുത്ത് പറയുന്നത് ഇമാം മഹല്ലീ(റ) യുടെയും ഇബ്നു ഹജർ(റ)യുടെയും വാക്കിൽ കാണാം:
(وَالْبَسْمَلَةُ مِنْهَا)
أَيْ مِنْ الْفَاتِحَةِ عَمَلًا. اه
(شرح المحلي: ١٤٨)
(وَالْبَسْمَلَةُ)
آيَةٌ كَامِلَةٌ (مِنْهَا) عَمَلًا وَيَكْفِي فِيهِ الظَّنُّ. اه
(تحفة: ٢/٣٥)
ഇത് قليوبي യിൽ വിശദീകരിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
قَوْلُهُ: (عَمَلًا) أَيْ مِنْ حَيْثُ الْعَمَلُ فَلَا يَجِبُ اعْتِقَادُ أَنَّهَا مِنْ الْفَاتِحَةِ أَيْ وَلَا مِنْ غَيْرِهَا بَلْ وَلَا يَجِبُ اعْتِقَادُ أَنَّهَا قُرْآنٌ فَلَا يَكْفُرُ جَاحِدُ قُرْآنِيَّتِهَا وَلَا مُثْبِتُهَا لِعَدَمِ تَوَاتُرِهَا. الخ. اه
(حاشية القليوبي)
ഇങ്ങനെ എല്ലാം വേർതിരിച്ച് പഠിപ്പിച്ച് തരികയാണ് നമ്മുടെ ഇമാമുകൾ. ഇനി ഫത്ഹുൽ മുഈനിലെ ഈ ഭഗങ്ങൾ നോക്കൂ:
ورُوِي أن آدم عليه السلام حج أربعين حجة من الهند ماشيا وأن جبريل قال له: إن الملائكة كانوا يطوفون قبلك بهذا البيت سبعة آلاف سنة. قال ابن إسحاق: لم يبعث الله نبيا بعد إبراهيم عليه الصلاة والسلام إلا حج. اه
(فتح المعين: ٢٠٥)
ഹജ്ജ് കർമ്മം മുൻകാല ശരീഅതിൽ പെട്ടതാണെന്നതിനെ ശരിവെച്ചു കൊണ്ട്, അതിന് ശക്തി പകരുന്ന ഒരു സംഭവം ഉദ്ധരിക്കുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. ഒരു മുകല്ലഫായ മനുഷ്യൻ്റെ ചെയ്തിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട കാര്യമല്ലാത്തത് കൊണ്ട് തന്നെ, ഇതിനെ സാധൂകരിക്കുന്നതിൽ കണിശതയില്ലെന്ന് വരുത്തുകയാണ് رُوِيَ എന്ന പ്രയോഗത്തിലൂടെ. ഈ കർമ്മം പണ്ടുമുതലേ ഉള്ള സംസ്കാരമാണെന്ന് മനസ്സിലാക്കാൻ ഇബ്നു ഇസ്ഹാഖ്(റ)യിൽ നിന്നും ഉദ്ധരിച്ച് പറയുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. ഹദീസിൻ്റെ രിജാലിൽ സ്വീകാര്യയോഗ്യനല്ലെന്ന് ചില ഇമാമുകൾ പറഞ്ഞ, ഇബ്നു ഇസ്ഹാഖ്(റ)യിൽ നിന്ന് ഇത് പറയുന്നതിലൂടെ, ഇത്യാദി കാര്യങ്ങൾക്ക് അത്രയേ വേണ്ടൂ എന്ന് പഠിപ്പിക്കുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്.
ഒരു വിശ്വാസി പതിവായി ചൊല്ലേണ്ട ദിക്റുകൾ പറയുന്നിടത്ത് നോക്കൂ:
وأن يواظب كل يوم على قراءة {آلم} السجدة و{يس} والدخان والواقعة وتبارك والزلزلة والتكاثر وعلى الإخلاص مائتي مرة والفجر في عشر ذي الحجة ويس والرعد عند المحتضر ووردت في كلها أحاديث غير موضوعة. اه
(فتح المعين: ١٤٨)
ഇപ്പറഞ്ഞതിനെല്ലാം ഒരു രേഖയെന്നോണം - ووردت في كلها أحاديث غير موضوعة - ഇതിനെല്ലാം മൗളൂഅ് അല്ലാത്ത ഹദീസുകൾ വന്നിട്ടുണ്ട് - എന്ന് വിശദീകരണമില്ലാതെ പറഞ്ഞു വെക്കുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. ഇങ്ങനെ പതിവാക്കേണ്ട കാര്യങ്ങൾക്ക് മൗളൂഅ് ആകാതിരിക്കുക എന്ന നിബന്ധനയേ വേണ്ടൂ എന്ന് പഠിപ്പിക്കുന്നു ഇതിലൂടെ. ഇത് എപ്പോഴും ഓർത്തു വെക്കേണ്ട ഒരു കാര്യമാണ്. നമ്മുടെ നാടുകളിൽ നടന്നു വരുന്ന പല ആചാരങ്ങൾക്കും അതിൻ്റേതായ അസ്‌ലുകളൊക്കെയുണ്ടാവും. അത്രമതി താനും. എല്ലാത്തിനും സ്വഹീഹായ ഹദീസ് തന്നെ വേണമെന്ന് വാശി പിടിക്കാൻ പാടില്ല. ഓരോന്നിനെയും അതിൻ്റേതായ രൂപത്തിൽ സമീപിക്കണം. കാര്യങ്ങളുടെ പോക്ക് നോക്കണമെന്നർത്ഥം.
ഇമാം മഹല്ലീ(റ), ഇമാം റാഫിഈ(റ)യെ പരിചയപ്പെടുത്തിയത് ശ്രദ്ധിച്ചിട്ടുണ്ടോ:
(الرَّافِعِيِّ - رَحِمَهُ اللَّهُ تَعَالَى -)
مَنْسُوبٌ إلَى رَافِعِ بْنِ خَدِيجٍ الصَّحَابِيِّ كَمَا وُجِدَ بِخَطِّهِ فِيمَا حُكِيَ - رَحِمَهُ اللَّهُ. اه
(كنز الراغبين بشرح المنهاج للمحلي: ١/٩)
റാഫിഈ - എന്ന പേര്, അവരുടെ പരമ്പര ചെന്നെത്തുന്ന സ്വഹാബിയായ رَافِعِ بْنِ خَدِيجٍ - رضي الله عنه വിലേക്ക് ചേർത്താണെന്ന് പറയുന്നു. ഇതിൻ്റെ രേഖയായി പറയുന്നതാണ് ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടത്. അതായത്, അക്കാര്യം ഇമാമിൻ്റെ തന്നെ ഒരു എഴുത്തിൽ ലഭ്യമായിട്ടുണ്ടെന്ന്. ഇത് كَمَا وُجِدَ എന്ന صيغة مجهولة ആയിട്ട് പറഞ്ഞു. അങ്ങനെ ലഭ്യമായിട്ടുണ്ട് എന്നതിന്റെ രേഖ فِيمَا حُكِيَ എന്ന സാധ്യതാ പ്രയോഗവും مجهول ആയിട്ട് തന്നെ പറയുന്നു. എല്ലാം കൂടിയാവുമ്പോ വളരെ ദുർബലമായിട്ടേ ഇതിനെ കാണാനൊക്കൂ. പക്ഷേ, ഒരാളുടെ മഹത്വം മനസ്സിലാക്കാൻ അതു തന്നെ വിശ്വാസിക്ക് ധാരാളമാണെന്ന് പഠിപ്പിക്കുകയാണ് ഇമാം മഹല്ലീ(റ) ഇതിലൂടെ.
തൊട്ടുടനെ, ഇമാം റാഫിഈ(റ)യുടെ കറാമത് പറഞ്ഞിട്ട് അതിന്നാധാരമായി പറയുന്നതും ഇവ്വിധത്തിലുള്ള പ്രയോഗത്തിലൂടെയാണ്:
مِنْ كَرَامَاتِهِ مَا حُكِيَ أَنَّ شَجَرَةً أَضَاءَتْ عَلَيْهِ لَمَّا فَقَدَ وَقْتَ التَّصْنِيفِ مَا يُسْرِجُهُ عَلَيْهِ. اه
(شرح المحلي: ١/١٠)
ഇതിലെ مَا حُكِيَ എന്നത് മേൽ വിശദീകരണമർഹിക്കുന്നതാണ്.
ഇൽമുത്തസ്വവ്വുഫിൽ, മഹാന്മാരുടെ കശ്ഫുകളും നിർദേശങ്ങളും ആധാരമാക്കി കാര്യങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കിയും അത് നിർവ്വഹിച്ചും പോരുന്ന രീതിയാണ്. എങ്കിലും മറ്റുള്ളവർക്ക് അത് അംഗീകരിക്കുന്നതിലും സഹകരിക്കുന്നതിലും ശറഈ നിയമങ്ങൾക്ക് വിരുദ്ധമാണോ അല്ലേ എന്ന് നോക്കേണ്ടി വരും എന്ന് മാത്രം. തസ്വവ്വുഫിലെ ശറഇന്ന് വിരുദ്ധമല്ലാത്ത കാര്യങ്ങളെ, അവർക്ക് സമ്മതിച്ച് കൊടുക്കാനാണ് ഇമാമുകൾ പറയുന്നത്. അവരുടെ കശ്ഫുകളും മറ്റും പ്രമാണത്തിൻ്റെ വെളിച്ചത്തിൽ തട്ടിച്ചു നോക്കേണ്ട കാര്യമില്ല.
ഒരാൾക്ക് ഒന്നിലധികം ശരീരങ്ങളുണ്ടാവുമോ എന്ന ചോദ്യത്തിന് ഇബ്നു ഹജർ(റ) മറുപടി പറയുന്നത് നോക്കൂ:
وَاَلَّذِي قَالَهُ الْمُحَقِّقُونَ مِنْ الصُّوفِيَّةِ أَنَّ الْأَمْرَ فِي عَالَمِ الْبَرْزَخِ وَالْآخِرَةِ عَلَى خِلَافِ عَالَمِ الدُّنْيَا فَيَنْحَصِرُ الْإِنْسَانُ فِي صُورَةٍ وَاحِدَةٍ إلَّا الْأَوْلِيَاءَ كَمَا نُقِلَ عَنْ قَضِيبِ الْبَانِ وَغَيْرِهِ أَنَّهُ رُئِيَ فِي صُوَرٍ مُخْتَلِفَةٍ وَالسِّرُّ فِي ذَلِكَ أَنَّ رُوحَانِيَّتَهُمْ غَلَبَتْ عَلَى جُسْمَانِيَّتِهِمْ فَجَازَ أَنْ يَظْهَرَ فِي صُوَرٍ كَثِيرَةٍ وَحَمَلُوا عَلَيْهِ «قَوْلَهُ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - لِأَبِي بَكْرٍ الصِّدِّيقِ - رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ - لَمَّا قَالَ وَهَلْ يَدْخُلُ أَحَدٌ مِنْ تِلْكَ الْأَبْوَابِ كُلِّهَا قَالَ نَعَمْ وَأَرْجُو أَنْ تَكُونَ مِنْهُمْ» وَقَالُوا إنَّ الرُّوحَ إذَا كَانَتْ كُلِّيَّةً كَرُوحِ نَبِيِّنَا - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - رُبَّمَا تَظْهَرُ فِي سَبْعِينَ أَلْفِ صُورَةٍ اهـ وَهُمْ أَصْحَابُ كَشْفٍ وَاطِّلَاعٍ فَيُسَلَّمُ لَهُمْ مَا قَالُوهُ. اه
(فتاوى الكبرى: ٢/٩)
" സ്വൂഫിയാക്കളിൽ പെട്ട അഗ്രഗണ്യർ പറയുന്നത്, ബർസഖിലെയും ആഖിറതിലെയും കാര്യങ്ങൾ ദുൻയാവിലെ രീതിയിലല്ല നടപ്പുള്ളത്. അതിനാൽ മഹാന്മാർക്ക് അവരുടെ ആത്മാവ്, ശരീരത്തിനേക്കാൾ ശക്തി പ്രാപിക്കുന്നതോടെ ഒന്നിലധികം ശരീരങ്ങളിൽ അവർക്ക് വെളിപ്പെടാനാകും. ഇവ്വിധം മനസ്സിലാക്കാവുന്ന ഒരു ഹദീസ്, തിരുനബി(സ്വ) തങ്ങൾ, അബൂബക്ർ സ്വിദ്ധീഖ്(റ)നോട് പറഞ്ഞതായി കാണാം. 'സ്വർഗ്ഗത്തിലെ എട്ട് കവാടങ്ങളിലൂടെയും ഒരാൾക്ക് പ്രവേശിക്കാനാവുമോ? ' എന്ന ചോദ്യത്തിന് അവിടുന്ന് പറഞ്ഞു:
«نَعَمْ وَأَرْجُو أَنْ تَكُونَ مِنْهُمْ» -
അതെ, താങ്കൾ അതിലൊരാളാണെന്ന് ഞാൻ പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു -
സ്വിദ്ധീഖ്(റ)വിന് ലഭിച്ച വലിയ ഭാഗ്യമെന്നതിനോടൊപ്പം അങ്ങനെ സാധിക്കുമെന്ന് പറഞ്ഞതാണ് ഇമാമുകൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. ഔലിയാക്കന്മാർ പറയുന്നു: എഴുപതിനായിരം വരെ മനുഷ്യരൂപങ്ങൾ ഒരാൾക്ക് പ്രാപിക്കാനാവും." - ഈ വിവരണത്തിന് ശേഷം ഇബ്നു ഹജർ(റ) പറഞ്ഞതാണ് നമ്മുടെ കുറിപ്പിൻ്റെ വിഷയം. അതായത് - അവരെല്ലാം കശ്ഫിൻ്റെ ആളുകളെണെന്നും അതിലൂടെ വെളിവായ കാര്യങ്ങൾ അവർക്ക് സമ്മതിച്ചു കൊടുക്കണമെന്നും.
ഇങ്ങനെ علم الباطن ആയ കാര്യങ്ങളെ സമ്മതിച്ചു കൊടുക്കാതെ, അതിനെ തൊട്ട് തിരിഞ്ഞു കളയുന്നവന് റബ്ബിൻ്റെ ശിക്ഷയുണ്ടാവുമെന്ന് ഇമാം ശർഖാവീ(റ) പറഞ്ഞത് ഇതിനോട് ചേർത്ത് വായിക്കാം:
ومنها - اي من المعلومات - علم الباطن، وهو نوعان، الأول: علم المعاملة وهو فرض عين في فتوى علماء الآخرة، فالمعرض عنه هالك بسطوة ملك الملوك في الآخرة كما أن المعرض عن الأعمال الظاهرة هالك بسيف سلاطين الدنيا بحكم فتوى الفقهاء الدنيا، وحقيقته النظر في تصفية القلب وتهذيب النفس بإلقاء الأخلاق الذميمة الخ. اه
( فتح المبدي للعلامة الشرقاوي بشرح مختصر البخاري لمرتضى الزبيدي - رحمهم الله - ص: ٨٦)
"അറിയേണ്ട കാര്യങ്ങളിൽ പെട്ടതാണ് علم الباطن . ഇത് പഠിക്കൽ നിർബന്ധമാണെന്നും ഇതിനെ തൊട്ട് തിരിഞ്ഞു കളയുന്നവന് പരലോകത്ത് ശിക്ഷ ലഭിക്കുമെന്നും ആത്മീയ ഗുരുക്കന്മാരായ ഉഖ്റവിയ്യായ പണ്ഡിതന്മാർ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ഫിഖ്ഹീ നിയമങ്ങൾ അനുസരിക്കാത്തവന് ദുൻയാവിൽ ശിക്ഷ നൽകുന്നത് പോലെ.."
ഇവിടെ ഇമാം ശർഖാവീ(റ), علم الباطن നെ പാടേ എതിർക്കുന്ന ചിലരെ മുന്നിൽകണ്ട് വിമർശിക്കുന്ന ശൈലിയാണിത്. അല്ലാതെ നമ്മുടെ ഫുഖഹാക്കളെല്ലാം ഇതിൽ പറഞ്ഞ فقهاء الدنيا യിൽ പെട്ടവരാണെന്ന് ധരിക്കാൻ പാടില്ല. കാരണം, നമ്മുടെ ഇമാമായ ഇബ്നു ഹജർ(റ) തന്നെ ഹൃദയശുദ്ധിയില്ലാത്തവർക്ക്, അതിനാവശ്യമായ علم التصوف പഠിക്കൽ നിർബന്ധമാണെന്ന് വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്:
وَمِنْهُ (اي من العلم الشرعي) بَلْ أَهَمُّهُ فِي حَقِّ مَنْ لَمْ يُرْزَقْ قَلْبًا سَلِيمًا عِلْمُ الْبَاطِنِ الْمُطَهِّرُ لِلنَّفْسِ عَنْ أَخْلَاقِهَا الرَّدِيئَةِ، أَوْ آلَةٍ لَهُ وَأَمْكَنَ عَادَةً أَنْ يَتَأَتَّى مِنْهُ تَحْصِيلٌ فِيهِ.اه
(تحفة: ٧/١٥٢)
വിഷയത്തിലേക്ക് വരാം, ഓരോന്നിൻ്റെയും നില മനസ്സിലാക്കി വേണം അതുമായി സമീപിക്കാൻ എന്നാണല്ലോ പറഞ്ഞു വെച്ചത്. ഇതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് അറിഞ്ഞിരിക്കാൻ പറയട്ടെ, തവസ്സുൽ എന്ന നല്ല വഴക്കം വിശുദ്ധ ഖുർആനിലെ
{ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ إِذ ظَّلَمُوۤا۟ أَنفُسَهُمۡ جَاۤءُوكَ فَٱسۡتَغۡفَرُوا۟ ٱللَّهَ وَٱسۡتَغۡفَرَ لَهُمُ ٱلرَّسُولُ لَوَجَدُوا۟ ٱللَّهَ تَوَّابࣰا رَّحِیمࣰا }
[النساء- ٦٤]
എന്ന ആയതിൻ്റെ വെളിച്ചത്തിലും, മറ്റും സ്ഥിരപ്പെട്ട കാര്യമാണെന്ന് ഇമാമുകൾ പഠിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. സാക്ഷാൽ ഇബ്നു തൈമിയ്യഃയുടെ ശിഷ്യൻ ഇബ്നു കസീർ(റ) തന്നെ പറയുന്നത് നോക്കുക:
يرشد تعالى العصاة والمذنبين إذا وقع منهم الخطأ والعصيان أن يأتوا إلى الرسول صلى الله عليه وسلم فيستغفروا الله عنده ، ويسألوه أن يستغفر لهم ، فإنهم إذا فعلوا ذلك تاب الله عليهم ورحمهم وغفر لهم ولهذا قال:(لوجدوا الله توابا رحيما)
اه .(تفسير ابن كثير)
"ഈ ആയതിലൂടെ ദോഷികളായ മുഅ്മിനുകൾക്ക് മാർഗ്ഗ നിർദ്ദേശമുണ്ട്, അവർക്ക് പൊറുക്കലിനെ തേടാൻ തിരുനബി(സ്വ) തങ്ങളുടെ അടുക്കൽ വരാനും ആ തിരുസാമീപ്യത്തിൽ വെച്ച് استغفار ചൊല്ലാനും തങ്ങളോട് استغفار ന് വേണ്ടി ചോദിക്കാനും - (നബിയേ, അങ്ങ് എനിക്ക് വേണ്ടി റബ്ബിനോട് استغفار ചെയ്യണേ എന്ന് അപേക്ഷിക്കുക).."
ഇവിടെ തിരുസാമീപ്യത്തിലാവുന്നതിന് പ്രത്യേകതയുണ്ടെന്നും വഫാതായ ശേഷവും തങ്ങളോട് അപേക്ഷിക്കണമെന്നും പറഞ്ഞു തരുന്നുണ്ട്.
ഇതേകാര്യം ഇമാം നവവി(റ)യും മേൽ ആയതിൻ്റെ വെളിച്ചത്തിൽ തന്നെ, ഇബ്നു കസീർ(റ) ഉദ്ധരിച്ച സംഭവം വിവരിച്ചു കൊണ്ട് വളരെ നല്ല നടപടിയായി തവസ്സുലിനെ സ്ഥാപിച്ചു തരുന്നുണ്ട്:
ثُمَّ يَرْجِعُ إلَى مَوْقِفِهِ الْأَوَّلِ قُبَالَةَ وَجْهِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَيَتَوَسَّلُ بِهِ فِي حَقِّ نَفْسِهِ وَيَسْتَشْفِعُ بِهِ إلَى رَبِّهِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى وَمِنْ أَحْسَنِ مَا يَقُولُ مَا حَكَاهُ الْمَاوَرْدِيُّ وَالْقَاضِي أَبُو الطَّيِّبِ وَسَائِرُ أَصْحَابِنَا عَنْ الْعُتْبِيِّ مُسْتَحْسِنِينَ لَهُ قَالَ (كُنْت جَالِسًا عِنْدَ قَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَجَاءَ أَعْرَابِيٌّ....الخ. اه (المجموع: ٨/٢٧٤)
അപ്പോൾ, ഇങ്ങനെയെല്ലാം ദീനിൽ പുണ്യകർമ്മമാണെന്ന് തെളിഞ്ഞ കാര്യത്തെ, അത് ആദം നബി(അ) മുതൽ - മനുഷ്യ സമൂഹത്തിന്റെ തുടക്കം മുതൽ - തന്നെ നടപ്പുള്ളതാണെന്ന് പറയാൻ ചരിത്രം പറയുകയാണ് മൻഖൂസ് മൗലിദിലെ وتوسل به آدم എന്ന ഹികായത്. ഒരു ചരിത്രമായത് കൊണ്ട് തന്നെ അതിന് സ്വഹീഹായ ഹദീസും തിരഞ്ഞ് നടക്കേണ്ട ആവശ്യമില്ല. ആ രിവായതുകൾ ബലഹീനമാണെന്നതിൻ്റെ പേരിൽ അതിനെ ആക്ഷേപിക്കുന്നത് കാര്യം തിരിയാത്തത് കൊണ്ടാണ്. അല്ലെങ്കിലും നമ്മുടെ മുമ്പുള്ള നബിമാരുടെ ശരീഅതുകൾ നമുക്ക് ബാധകമല്ലെന്നിരിക്കെ, ഇതിൽ നിന്നും ഒരു ശറഈ വിധി കണ്ടെത്തുന്നില്ലല്ലോ. അങ്ങനെയാവുമ്പഴല്ലേ ഹദീസിൻ്റെ ബലാബലത്തിലേക്ക് പോകേണ്ടതുള്ളൂ.
മറ്റൊന്ന്, ശരീരത്തിൽ എവിടെയെങ്കിലും വേദനിച്ചാൽ ആദ്യമായി നമ്മിലുണ്ടാവുക എന്തായിരിക്കും ? "ൻ്റമ്മേ.." എന്നൊരു വിളിച്ചാർക്കലാണ്, അല്ലേ ? ഇത് മാനുഷികമാണ്. എന്നാൽ മുസ്‌ലിം ഈ പ്രകൃതത്തിൽ നിന്നും മാറി ആപൽ ഘട്ടങ്ങളിൽ മുത്ത്നബി(സ്വ) തങ്ങളെ വിളിക്കാനാണ് ശീലിക്കേണ്ടത്. നമ്മുടെയെല്ലാം ആശ്രയവും അവലംബവുമാണല്ലോ അവിടുന്ന്. ഇമാം ബുഖാരി(റ) അവരുടെ അദബുൽ മുഫ്റദിൽ ഇങ്ങനെ ഒരു അദ്ധ്യായം തന്നെ കൊടുക്കുന്നു:
بَابُ مَا يَقُولُ الرَّجُلُ إِذَا خَدِرَتْ رِجْلُه
കാലിൽ മസിൽ വലിച്ചിലുണ്ടായാൽ ഉരുവിടേണ്ടതിനെ വിശദീകരിക്കുന്ന അദ്ധ്യായം. ശേഷം ഹദീസ് ഉദ്ധരിക്കുന്നു:
حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ: خَدِرَتْ رِجْلُ ابْنِ عُمَرَ، فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: اذْكُرْ أَحَبَّ النَّاسِ إِلَيْكَ، فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ. اه
(الأدب المفرد- رقم الحديث: ٩٦٤)
അബ്ദുല്ലാഹിബ്നു ഉമർ(റ)വിൻ്റെ കാലിൽ മസിൽ വലിച്ചിലുണ്ടായ നേരം. അങ്ങേക്ക് ഏറ്റം ഇഷ്ടമുള്ള ആളെ വിളിച്ചോളൂ - എന്ന് ഒരാൾ പറഞ്ഞു. ഉടനെ മഹാൻ ഇങ്ങനെ വിളിച്ചു പറഞ്ഞു: يَا مُحَمَّدُ.
അദബുകളും സംസ്കാരങ്ങളും വിവരിക്കാനുണ്ടാക്കിയ ഈ ഗ്രന്ഥത്തിൽ ഈ ഹദീസ് കൊണ്ടുവരുന്നതിലൂടെ ഇമാം ബുഖാരി(റ) പഠിപ്പിക്കുന്നു - ഇത്തരം കാര്യങ്ങളുടെ ആധാരമായ ഹദീസുകൾക്ക് സ്വഹീഹുൽ ബുഖാരിയിൽ അവലംബിച്ച കണിശതകളൊന്നും തന്നെ വേണ്ടതില്ല എന്ന്. ഈ ഹദീസ് വിവരിച്ച് അതിൽ നിന്ന് ഒരു സംസ്കാരവും കൂടെ പഠിപ്പിക്കുകയാണ് ഇമാം. ഇത് സ്വീകാര്യയോഗ്യമല്ലെങ്കിൽ ഈ ചെയ്തിക്ക് പിന്നെ എന്തർത്ഥമാണുണ്ടാവുക?
പ്രമാണങ്ങളെ സ്വീകരിക്കുന്നതിൽ ഇത്രമാത്രം സങ്കീർണ്ണതകൾ കാണുമ്പോൾ ശ്രദ്ധിച്ച് കൈകാര്യം ചെയ്യേണ്ടതാണെന്ന് മനസ്സിലാക്കണം. എന്നാൽ വഹാബികൾ ഇതെല്ലാം പരിഹാസ രൂപേണ കാണുന്നുണ്ട്. മുമ്പ്, തിരൂരിൽ വെച്ച് ഒരു വഹാബി പ്രസംഗിച്ചു:
'സുന്നികളേ, നിങ്ങളുടേത് വളച്ചു കെട്ടിയ തൗഹീദാണ്'
മഹാന്മാരെ മുൻനിർത്തിയുള്ള തവസ്സുലും, അവരോട് നേരിട്ട് ചോദിക്കുന്ന ഇസ്തിഗാസയും ശിർക്കല്ലെന്ന് നമ്മൾ വിശദീകരിക്കുന്നത് ഇവർക്ക് ദഹിക്കുന്നില്ല. അതെല്ലാം വളച്ചു കെട്ടിയതാണെന്ന് പരിഹസിച്ച് പറഞ്ഞതാണ് അയാൾ.
ഇതിൻ്റെ മറുപടി പ്രസംഗത്തിൽ എൻ്റെ വന്ദ്യഗുരുവായ ഉസ്മാൻ ഫൈസി ഉസ്താദ് (غفر الله له وأسكنه في جناته - آمين) പറഞ്ഞു:
'അതെ, ഞങ്ങളുടേത് 'വളച്ചുകെട്ടിയ' തൗഹീദ് തന്നെയാണ്. ഇമാം ശാഫിഈ(റ), ഇമാം അശ്അരീ(റ) തുടങ്ങിയ ഞങ്ങളുടെ അഖീദഃയുടെയും ഉസ്വൂലിൻ്റെയും ഇമാമുകളെല്ലാം വളച്ചുകെട്ടി തന്ന സുഭദ്രമായ ഒരു കോട്ടയെപ്പോലെ സുന്ദരമായ തൗഹീദാണ്. അല്ലാതെ, നിങ്ങളെപ്പോലെ വളയമില്ലാതെ പുറത്ത് ചാടിക്കടുക്കുന്ന തൗഹീദല്ല.."
ഉസ്താദിൻ്റെ കുറിക്ക് കൊണ്ട മറുപടി ഗംഭീരമായി.
ഇനി, താൻ എവിടെ നിൽക്കുന്നു - ഏത് ആശയത്തെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു എന്ന കൃത്യമായ ബോധം നമുക്ക് വേണം. അതിനനുസരിച്ചേ കാര്യങ്ങളിൽ ഇടപെടാനും സംസാരിക്കാനും മുതിരാവൂ. നോക്കൂ, ഇമാം മഹല്ലീ(റ) നമ്മെ പഠിപ്പിക്കുന്നു:
നാല് റക്അതുള്ള നിസ്കാരങ്ങളിൽ ആദ്യത്തെ രണ്ട് റക്അതിലാണ് സൂറത് ഓതേണ്ടത്. അങ്ങനെയാണ് ഹദീസിൽ വന്നത്. എന്നാൽ മൂന്നിലും നാലിലും തിരുനബി(സ്വ) സൂറത് ഓതിയിട്ടുണ്ട് എന്നറിയിക്കുന്ന മറ്റൊരു ഹദീസുമുണ്ട്. രണ്ടും സ്വഹീഹാണെന്നിരിക്കെ, അവസാന രണ്ടിൽ ഓതണമെന്ന مُثْبِت ആയ ഹദീസും ഓതരുത് എന്ന نافي യായ ഹദീസും തമ്മിൽ എതിരായാൽ, مثبت നാണ് മുൻഗണന എന്ന ഉസ്വൂലാണ് ശാഫിഈ മദ്ഹബിൽ. അപ്പോൾ അവസാന രണ്ട് റക്അതിലും സൂറത് ഓതണമെന്നാണ് നിയമപ്രകാരം ലഭിക്കേണ്ടത്. പക്ഷേ, നമ്മുടെ മദ്ഹബിൽ ഓതരുത് എന്ന് മാത്രമല്ല, ഓതിയാൽ കറാഹത് വരുമെന്നാണ് നിയമം !
ഇപ്രകാരം, തശഹ്ഹുദിൽ إلا الله എന്ന് ഉച്ഛരിക്കും നേരം വലത് കൈയിൻ്റെ ചൂണ്ടു വിരൽ നിവർത്തിപ്പിടിക്കണമെന്ന് വിവരിക്കുന്ന ഭാഗത്തും സമാനമായ പ്രശ്നമുണ്ട്. ഇവ വിശദീകരിച്ച ശേഷം ഇമാം മഹല്ലീ(റ) പറയുന്നു:
ثُمَّ فِي تَرْجِيحِهِمْ الْأَوَّلَ تَقْدِيمٌ لِدَلِيلِهِ النَّافِي عَلَى دَلِيلِ الثَّانِي الْمُثْبِتِ عَكْسُ الرَّاجِحِ فِي الْأُصُولِ لِمَا قَامَ عِنْدَهُمْ فِي ذَلِكَ.اه
(شرح المحلي)
وَتَقْدِيمُ الْأَوَّلِ النَّافِي عَلَى الثَّانِي الْمُثْبِتِ لِمَا قَامَ عِنْدَهُمْ فِي ذَلِكَ. اه
(شرح المحلي)
ഇവിടെയും സമാനമായ മറ്റ് മൂന്ന് സ്ഥലങ്ങളിലും ഇമാമിൻ്റെ പക്വമായ തീരുമാനമാണ് لما قام عندهم - അവർക്കറിയാവുന്ന ഒരു പ്രമാണത്തിന് വേണ്ടി - എന്ന് പറഞ്ഞ്, വിഷയത്തിൽ അഭിപ്രായം പറയാതെ, മദ്ഹബിൻ്റെ നിയമത്തിന് മുന്നിൽ പഞ്ചപുച്ഛമടക്കി വഴിമാറി നിന്നത്. പതിനാറോളം വർഷങ്ങളെടുത്ത് تبييض ചെയ്ത, അതിബുദ്ധിമാനായ, الشارح المحقق എന്ന് സർവ്വരാലും സമ്മതിക്കപ്പെട്ട ഇമാമിൻ്റെ ഈ ചെയ്തി സ്വന്തം സ്ഥാനം തിരിച്ചറിഞ്ഞതിനാലുള്ള പക്വതയാണ് വിളിച്ചോതുന്നത്. അഥവാ, ഇമാമിൻ്റെ നസ്സ്വുകൾക്ക് മുന്നിൽ, അതിൻ്റെ പ്രമാണം ബോധ്യപ്പെട്ടില്ലെങ്കിലും, ഖിയാസനുസരിച്ച് വേറെ ബോധ്യപ്പെടുന്നുണ്ടെങ്കിലും ഒരു മദ്ഹബിലെ മുഖല്ലിദിനിക്ക് അതിനെതിരെ മിണ്ടാനാവില്ല. താനൊരു മുഖല്ലിദാണെന്നും തൻ്റെ പരിധി ലംഘിച്ചുകൂടെന്നുമുള്ള ഇമാം മഹല്ലീ(റ) തിരിച്ചറിവാണ് ഇത്.
മുസ്ബിതും നാഫിയും വന്നിടത്തെല്ലാം മുസ്ബിത് മുന്തിക്കണം, ഇതൊരു മുസ്ബിതും നാഫിയുമാണ്. അതിനാൽ ഇവിടെ മുസ്ബിതാണ് സ്വീകാര്യം എന്ന രൂപത്തിൽ ഖിയാസ് അറിയാഞ്ഞിട്ടല്ല. അങ്ങനെയങ്ങ് ഖിയാസ് പറ്റില്ലെന്ന് പഠിച്ചത് കൊണ്ടാണ്. ഇതാ سلم المنورق ൽ പറയുന്നു:
ورتب المقدمات وانظرا # صحيحها من فاسد مختبرا
فإن لازم المقدمات # بحسب المقدمات آت. اه
(سلم المنورق)
"ഖിയാസിൻ്റെ മുഖദ്ദിമാതുകളെ നീ ക്രമീകരിച്ച് വെച്ചോ, പക്ഷേ, അതിൻ്റെ ശരിയും തെറ്റും പരിശോധിച്ചറിഞ്ഞ ശേഷം മാത്രം. കാരണം, മുഖദ്ദിമാതുകൾക്ക് അനുസരിച്ചാണ് അതിൻ്റെ നതീജഃ വരിക."
അതിൻ്റെ ശറഹിൽ ഇപ്രകാരം വിശദീകരിക്കുന്നുണ്ട്:
ومن تمييز الصحيح من الفاسد لأن النتيجة لازم، واللازم بحسب ملزومه، إن صحيحا فصحيح، وإن فاسدا ففاسد. فالنتيجة صحيحة إن كان كلّ من المقدمتين صحيحا وإلا ففاسدة. اه
(شرح الدمنهوري على السلم)
ഖിയാസിൻ്റെ ക്രമം മാത്രമാണ് മൻത്വിഖിൽ പഠിക്കുന്നുള്ളൂ. അതിൻ്റെ മുഖദ്ദിമാതുകളുടെ സ്വീകാര്യത വേറെ പഠിക്കേണ്ടതാണ്. മൻത്വിഖ് ഫിഖ്ഹീ നിയമങ്ങൾ അവതരിപ്പിക്കാനും സമർത്ഥിക്കാനും സഹായകമാണ്. അല്ലാതെ മൻത്വിഖിൽ മുഴുകിയെന്ന് കരുതി ഉദ്ദേശിക്കും പോലെ ബുദ്ധിക്കനുസരിച്ച് ഫിഖ്ഹിൻ്റെ നിയമം പറയാൻ കഴിയില്ല. ഉസ്വൂലുൽ ഫിഖ്ഹിലെ തത്വങ്ങൾ പോലും ഫിഖ്ഹിൽ സ്വീകാര്യമാകാത്ത പല സ്ഥലങ്ങളുമുണ്ട്. അതിനാൽ ഉസ്വൂലുകൾ നോക്കി മാത്രം മസ്അലഃ പറയരുതെന്ന് തുഹ്ഫഃയിൽ തന്നെ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്.
لِأَنَّ الْمَدَارَ فِي الْفُرُوعِ الْفِقْهِيَّةِ عَلَى مَا يُوَافِقُ كَلَامَ الْفُقَهَاءِ لَا الْأُصُولِيِّينَ. اه
(تحفة: ٢/٢٦٤)
ഇങ്ങനെയെല്ലാം അതിർവരമ്പുകൾ ഉണ്ടായത് കൊണ്ടാണല്ലോ اختيار എന്ന പുതിയൊരു സംജ്ഞ തന്നെ ഉടലെടുത്തത്. ഇമാമിൻ്റെ നസ്സ്വിനോടോ അസ്വഹാബിൻ്റെ വാക്കുകളോടോ യോജിക്കാതെ വന്നാൽ മദ്ഹബിൽ ഉൾപ്പെടുത്താൻ പറ്റില്ല. അപ്പോൾ മദ്ഹബിൻ്റെ നിയമം ഇന്നതാണെന്ന് വ്യക്തമാക്കിയ ശേഷം തനിക്ക് മനസ്സിലായത് اختيار എന്ന മറ്റൊരു പേരിൽ പറഞ്ഞതാണ്. ഇതല്ലൊം ഇമാമുകളുടെ തിരിച്ചറിവിൻ്റെ ഭാഗമാണ്.
അതിർവരമ്പുകൾ കൃത്യമായി പാലിച്ചവരായിരുന്നു ഉത്തമ നൂറ്റാണ്ടിലുള്ളവർ. ആ പരിധി ലംഘിച്ചത് മുതലാണ് ഈ പ്രശ്നം തുടങ്ങിയത്. ഫിഖ്ഹുമായി ബന്ധമില്ലാത്തവർ അവർക്ക് തോന്നും വിധമെല്ലാം പറഞ്ഞു തുടങ്ങി. ഒന്നിലും കഴിവില്ലാത്തവർ എല്ലാത്തിലും സംസാരിച്ച് തുടങ്ങി. അന്ത്യനാളാവുമ്പോൾ ഈ സ്ഥിതിവിശേഷം വളരെ കൂടുതലാവുമെന്ന് തിരുനബി(സ്വ) പറഞ്ഞതായി കാണാം:
قال النبي صلى الله تعالى عليه وسلم: (سيَأتي علَى النَّاسِ سنواتٌ خدَّاعاتُ يصدَّقُ فيها الكاذِبُ ويُكَذَّبُ فيها الصَّادِقُ ويُؤتَمنُ فيها الخائنُ ويُخوَّنُ فيها الأمينُ وينطِقُ فيها الرُّوَيْبضةُ)
قيلَ: وما الرُّوَيْبضةُ ؟ قالَ: (الرَّجلُ التَّافِهُ في أمرِ العامَّةِ)
- (رواه ابن ماجه- ٤٠٣٦).
" മനുഷ്യനെ ചതിയിൽ വീഴ്ത്തുന്ന ഒരു കാലം വരാനുണ്ട്. സത്യം പറഞ്ഞവനെ കളവാക്കുകയും കളവ് വിളമ്പുന്നവനെ സത്യവാനായും കാണുന്ന കാലം. വഞ്ചന നടത്തിയവൻ വിശ്വസ്തനായും വിശ്വസ്തനെ വഞ്ചിക്കുന്നവനായും ധരിക്കും. അന്ന് الرويبضة സംസാരിക്കും. "
ആരാണ് ഈ الرويبضة ?
" കാര്യം തിരിയാത്തവൻ എല്ലാത്തിലും ഇടപെട്ട് സംസാരിക്കുക"
സോഷ്യൽ മീഡിയ തുറന്നാൽ ഇവന്മാരെക്കൊണ്ട് നിറഞ്ഞിരിക്കുകയാണ്. ഇസ്‌ലാമികമായി ഒന്നും അറിയാത്തവർ ശരിയും തെറ്റും തീരുമാനിക്കുന്നു. വിവാഹത്തിന് മുമ്പുള്ള പ്രണയവും സ്വയംഭോഗവും പെൺകുട്ടികൾ ഫ്രണ്ട്സെന്ന പേരും പറഞ്ഞ് ആൺ സുഹൃത്തുക്കൾക്കൊപ്പം കറങ്ങുന്നതും എല്ലാം ശരിയാണെന്ന് പറയുന്ന എത്രയോ പരമ സാധുക്കളെ കേൾക്കാം. അല്ലാമഃ സലാമതുൽ ഖുളാഈ(ഖു:സി) മേൽ വിവരിച്ചത്, പ്രസ്തുത ഹദീസിൻ്റെ വെളിച്ചത്തിൽ വ്യക്തമാക്കിയത് നോക്കൂ:
وكان الناس في الصدر الأول على الحدود التي حدها لهم أعرف الناس بالهدى وطرقه وأرحمهم بهم - صلى الله عليه وسلم - فعم الخير كل أمورهم علمها وعملها، ولما بدأ الناس يبعدون عن عهد النبوة شرعت شرا ذم منهم تتخطى الحدود، فتكلم غير الفقيه فيما رواه بما رأى، وقال في الأمور العامة من لا يحسن أموره الخاصة، وتحقق ما أخبر به النبي - صلى الله عليه وسلم - من أن الساعة (لا تقوم حتى يتكلم الرويبضة)- وهو تصغير رابط، والتاء للمبالغة لا للتانيث وهو الرجل الحقير، ربض عن معالي الأمور اي قعد عنها، وقد روى في الحديث تفسيره قيل: يا رسول الله ما الرويبضة ؟ قال: (الرجل التافه ينطق في أمور العامة) وما زال أولئك الشّذاذ يتعصبون لأهوائهم ويتبعهم أمثالهم. اه
(فرقان القرآن بين صفات الخالق وصفات الأكوان- ١١، للشيخ سلامة القضاعي العزامي الشافعي المتوفى سنة ١٣٧٦ هـ )
കാര്യങ്ങളെ നേരാം വണ്ണം മനസ്സിലാക്കാനും, അതനുസരിച്ച് പ്രവർത്തിക്കാനും നല്ലവരോടൊപ്പം ചേരാനും അല്ലാഹു തൗഫീഖ് ചെയ്യട്ടെ - ആമീൻ.
(കേട്ടെഴുത്ത്:
അബൂ ഹസന: ഊരകം)
💫
