Saturday, July 16, 2022

മുതശാബിഹ് : അല്ലാഹു അർശിലോ

 


وفي تفسير الطبري في سورة طه



وقوله ﴿الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى﴾

يقول تعالى ذكره: الرحمن على عرشه ارتفع وعلا.

وقد بيَّنا معنى الاستواء بشواهده فيما مضى وذكرنا اختلاف المختلفين فيه فأغنى ذلك عن إعادته في هذا الموضع.


وفي تفسير الطبري في سورة الاعراف



إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهَارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالنُّجُومَ مُسَخَّرَاتٍ بِأَمْرِهِ ۗ أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ ۗ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ (54)الاعراف


وفي تفسير الطبري



=" ثم استوى على العرش ".

* * *

وقد ذكرنا معنى " الاستواء " واختلاف الناس فيه، فيما مضى قبل، بما أغنى عن إعادته. (17)

* * *

وفي تفسير الطبري من البقرة


القول في تأويل قوله تعالى: ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ

قال أبو جعفر: اختلفوا في تأويل قوله: " ثم استوى إلى السَّماء ".

فقال بعضهم: معنى استوى إلى السماء, أقبل عليها, كما تقول: كان فلان مقبلا على فلان، ثم استوَى عليّ يشاتمني - واستوَى إليّ يشاتمني. بمعنى: أقبل عليّ وإليّ يشاتمني. واستُشْهِد على أنّ الاستواء بمعنى الإقبال بقول الشاعر:

أَقُــولُ وَقَـدْ قَطَعْـنَ بِنَـا شَـرَوْرَى

سَــوَامِدَ, وَاسْـتَوَيْنَ مِـنَ الضَّجُـوعِ (101)

فزعم أنه عنى به أنهن خرجن من الضّجوع, وكان ذلك عنده بمعنى: أقبلن. وهذا من التأويل في هذا البيت خطأ, وإنما معنى قوله: " واستوين من الضجوع "، استوين على الطريق من الضجوع خارجات, بمعنى استقمن عليه.

وقال بعضهم: لم يكن ذلك من الله جل ذكره بتحوُّل, ولكنه بمعنى فعله, كما تقول: كان الخليفة في أهل العراق يواليهم، ثم تحوَّل إلى الشام. إنما يريد: تحوّل فِعله. [وقال بعضهم: قوله: " ثم استوى إلى السماء " يعني به: استوت] (102) . كما قال الشاعر:

أَقُـولُ لَـهُ لَمَّـا اسْـتَوَى فِـي تُرَابِهِ

عَـلَى أَيِّ دِيـنٍ قَتَّـلَ النَّـاسَ مُصْعَبُ (103)

وقال بعضهم: " ثم استوى إلى السماء "، عمدَ لها (104) . وقال: بل كلُّ تارك عملا كان فيه إلى آخر، فهو مستو لما عمد له، ومستوٍ إليه.

وقال بعضهم: الاستواء هو العلو, والعلوّ هو الارتفاع. وممن قال ذلك الربيع بن أنس.

588- حُدِّثت بذلك عن عمار بن الحسن, قال: حدثنا عبد الله بن أبي جعفر، عن أبيه، عن الربيع بن أنس: " ثم استوى إلى السماء ". يقول: ارتفع إلى السماء (105) .

ثم اختلف متأوّلو الاستواء بمعنى العلوّ والارتفاع، في الذي استوى إلى السّماء. فقال بعضهم: الذي استوى إلى السماء وعلا عليها، هو خالقُها ومنشئها. وقال بعضهم: بل العالي عليها: الدُّخَانُ الذي جعله الله للأرض سماء (106) .

قال أبو جعفر: الاستواء في كلام العرب منصرف على وجوه: منها انتهاءُ شباب الرجل وقوّته, فيقال، إذا صار كذلك: قد استوى الرّجُل. ومنها استقامة ما كان فيه أوَدٌ من الأمور والأسباب, يقال منه: استوى لفلان أمرُه. إذا استقام بعد أوَدٍ، ومنه قول الطِّرِمَّاح بن حَكيم:

طَــالَ عَــلَى رَسْـمِ مَهْـدَدٍ أبَـدُهْ

وَعَفَـــا وَاسْــتَوَى بِــهِ بَلَــدُه (107)

يعني: استقام به. ومنها: الإقبال على الشيء يقال استوى فلانٌ على فلان بما يكرهه ويسوءه بَعد الإحسان إليه. ومنها. الاحتياز والاستيلاء (108) ، كقولهم: استوى فلان على المملكة. بمعنى احتوى عليها وحازَها. ومنها: العلوّ والارتفاع, كقول القائل، استوى فلان على سريره. يعني به علوَّه عليه.

وأوْلى المعاني بقول الله جل ثناؤه: " ثم استوى إلى السماء فسوَّاهن "، علا عليهن وارتفع، فدبرهنّ بقدرته، وخلقهنّ سبع سموات.

والعجبُ ممن أنكر المعنى المفهوم من كلام العرب في تأويل قول الله: " ثم استوى إلى السماء "، الذي هو بمعنى العلو والارتفاع، هربًا عند نفسه من أن يلزمه بزعمه -إذا تأوله بمعناه المفهم كذلك- أن يكون إنما علا وارتفع بعد أن كان تحتها - إلى أن تأوله بالمجهول من تأويله المستنكر. ثم لم يَنْجُ مما هرَب منه! فيقال له: زعمت أن تأويل قوله " استوى " أقبلَ, أفكان مُدْبِرًا عن السماء فأقبل إليها؟ فإن زعم أنّ ذلك ليس بإقبال فعل، ولكنه إقبال تدبير, قيل له: فكذلك فقُلْ: علا عليها علوّ مُلْك وسُلْطان، لا علوّ انتقال وزَوال. ثم لن يقول في شيء من ذلك قولا إلا ألزم في الآخر مثله. ولولا أنا كرهنا إطالة الكتاب بما ليس من جنسه، لأنبأنا عن فساد قول كل قائل قال في ذلك قولا لقول أهل الحق فيه مخالفًا. وفيما بينا منه ما يُشرِف بذي الفهم على ما فيه له الكفاية إن شاء الله تعالى.






وفي تفسير القرطبي


الخامسة: قوله تعالى: " ثم استوى " " ثم " لترتيب الاخبار لا لترتيب الامر في نفسه. 



والاستواء في اللغة: الارتفاع والعلو على الشئ، قال الله تعالى: " فإذا استويت أنت ومن معك على الفلك " [المؤمنون: 28]، وقال " لتستووا على ظهوره " [الزخرف: 13]، وقال الشاعر:

فأوردتهم ماء بفيفاء قفرة * وقد حلق النجم اليماني فاستوى أي ارتفع وعلا، واستوت الشمس على رأسي واستوت الطير على قمة رأسي، بمعنى علا.




وهذه الآية من المشكلات، والناس فيها وفيما شاكلها على ثلاثة أوجه قال بعضهم: نقرؤها ونؤمن بها ولا نفسرها، وذهب إليه كثير من الأئمة، وهذا كما روى عن مالك رحمه الله أن رجلا سأله عن قوله تعالى: " الرحمن على العرش (1) استوى " [طه: 5] قال مالك: الاستواء غير مجهول، والكيف غير معقول، والايمان به واجب، والسؤال عنه بدعة، وأراك رجل سوء!

أخرجوه.



 وقال بعضهم: نقرؤها ونفسرها على ما يحتمله ظاهر اللغة. وهذا قول المشبهة.




وقال بعضهم: نقرؤها ونتأولها ونحيل حملها على ظاهرها. وقال الفراء في قوله عز وجل:

" ثم استوى إلى السماء فسواهن " قال: الاستواء في كلام العرب على وجهين، أحدهما:

أن يستوي الرجل وينتهي شبابه وقوته، أو يستوي عن اعوجاج. فهذان وجهان.


 ووجه ثالث أن تقول: كان (2) فلان مقبلا على فلان ثم استوى علي وإلي يشاتمني. على معنى أقبل إلي وعلي. فهذا معنى قوله: " ثم استوى إلى السماء " والله أعلم. 


قال وقد قال ابن عباس:

ثم استوى إلى السماء صعد. وهذا كقولك: كان قاعدا فاستوى قائما، وكان قائما فاستوى قاعدا، وكل ذلك في كلام العرب جائز. وقال البيهقي أبو بكر أحمد بن علي بن الحسين: قوله:



" استوى " بمعنى أقبل صحيح، لان الاقبال هو القصد إلى خلق السماء، والقصد هو الإرادة، وذلك جائز في صفات الله تعالى. ولفظة " ثم " تتعلق بالخلق لا بالإرادة.



 وأما ما حكى عن ابن عباس فإنما أخذه عن تفسير الكلبي، والكلبي ضعيف.


 وقال سفيان بن عيينة وابن كيسان في قوله " ثم استوى إلى السماء ": قصد إليها، أي بخلقه واختراعه، فهذا قول.


 وقيل:

على دون تكييف ولا تحديد، واختاره الطبري. 


ويذكر عن أبي العالية الرياحي في هذه الآية أنه يقال: استوى بمعنى أنه ارتفع. قال البيهقي: ومراده من ذلك - والله أعلم - ارتفاع أمره، وهو بخار الماء الذي وقع منه خلق السماء. وقيل: إن المستوى الدخان.

وقال ابن عطية: وهذا يأباه وصف الكلام.



 وقيل: المعنى استولى، كما قال الشاعر: (1) قد استوى بشر على العراق * من غير سيف ودم مهراق قال ابن عطية: وهذا إنما يجئ في قوله تعالى: " الرحمن على العرش استوى " [طه: 5].

قلت: قد تقدم في قول الفراء علي وإلي بمعنى. 



وسيأتي لهذا الباب مزيد بيان في سورة " الأعراف (2) " إن شاء الله تعالى.


 والقاعدة في هذه الآية ونحوها منع الحركة والنقلة.




وفي تفسير البحر المحيط



 إن ربكم الله الذي خلق السماوات والأرض في ستة أيام ثم استوى على العرش ) سورة الاعراف


وأما استواؤه على العرش فحمله على ظاهره من الاستقرار بذاته على العرش قوم ، والجمهور من السلف السفيانان ومالك والأوزاعي والليث ، وابن المبارك ، وغيرهم في أحاديث الصفات على الإيمان بها وإمرارها على ما أراد الله تعالى من غير تعيين مراد ، وقوم تأولوا ذلك على عدة تأويلات . وقال سفيان الثوري : فعل فعلا في العرش سماه استواء وعن أبي الفضل بن النحوي أنه قال : ( العرش ) مصدر عرش يعرش عرشا والمراد بالعرش في قوله : ( ثم استوى على العرش ) هذا ، وهذا ينبو عنه ما تقرر في الشريعة من أنه جسم مخلوق معين ومسألة الاستواء مذكورة في علم أصول الدين ، وقد أمعن في تقرير ما يمكن تقريره فيها القفال ، أبو عبد الله الرازي وذكر ذلك في التحرير فيطالع هناك ولفظة ( العرش ) [ ص: 308 ] مشتركة بين معان كثيرة ، فالعرش سرير الملك ومنه : ورفع أبويه على العرش ، نكروا لها عرشها ، والعرش السقف وكل ما علا وأظل فهو عرش والعرش الملك والسلطان والعز ، وقال زهير :



تداركتما عبسا وقد ثل عرشها     وذبيان إذ زلت بأقدامها النعل




وقال آخر :



إن يقتلوك فقد ثللت عروشهم     بعتيبة بن الحارث بن شهاب




والعرش الخشب الذي يطوى به البئر بعد أن يطوى أسفلها بالحجارة ، والعرش أربعة كواكب صغار ، أسفل من العواء يقال لها : عجز الأسد ويسمى عرش السماك ، والعرش ما يلاقي ظهر القدم وفيه الأصابع واستوى أيضا يستعمل بمعنى استقر وبمعنى علا وبمعنى قصد وبمعنى ساوى وبمعنى تساوى ، وقيل : بمعنى استولى ، وأنشدوا :



هما استويا بفضلهما جميعا     على عرش الملوك بغير زور




وقال ابن الأعرابي لا نعرف استوى بمعنى استولى والضمير في قوله : ( ثم استوى على العرش ) يحتمل أن يعود على المصدر الذي دل عليه خلق ، ثم استوى خلقه على العرش ، وكذلك في قوله : ( الرحمن على العرش استوى ) لا يتعين حمل الضمير في قوله استوى على الرحمن إذ يحتمل أن يكون الرحمن خبر مبتدأ محذوف والضمير في ( استوى ) عائد على الخلق المفهوم من قوله : ( تنزيلا ممن خلق الأرض والسماوات العلا ) ، أي : هو الرحمن استوى خلقه على العرش ؛ لأنه تعالى لما ذكر خلق السماوات والأرض ذكر خلق ما هو أكبر وأعظم وأوسع من السماوات والأرض ومع الاحتمال في العرش وفي استوى وفي الضمير العائد لا يتعين حمل الآية على ظاهرها هذا مع الدلائل العقلية التي أقاموها على استحالة ذلك . وقال الحسن استوى أمره وسأل مالك بن أنس رجل عن هذه الآية ، فقال : كيف استوى فأطرق رأسه مليا وعلته الرحضاء ، ثم قال : الاستواء معلوم والكيف غير معقول والإيمان به واجب والسؤال عنه بدعة وما أظنك إلا ضالا . ثم أمر به فأخرج .


وفي تفسير أبن كثير


إن ربكم الله الذي خلق السماوات والأرض في ستة أيام ثم استوى على العرش ) سورة الاعراف


وأما قوله تعالى : ( ثم استوى على العرش ) فللناس في هذا المقام مقالات كثيرة جدا ، ليس هذا موضع بسطها ، وإنما يسلك في هذا المقام مذهب السلف الصالح : مالك ، والأوزاعي ، والثوري ، والليث بن سعد ، والشافعي ، وأحمد بن حنبل ، وإسحاق بن راهويه وغيرهم ، من أئمة المسلمين قديما وحديثا ، وهو إمرارها كما جاءت من غير تكييف ولا تشبيه ولا تعطيل . والظاهر المتبادر إلى أذهان المشبهين منفي عن الله ، فإن الله لا يشبهه شيء من خلقه ، و ( ليس كمثله شيء وهو السميع البصير ) [ الشورى : 11 ] بل الأمر كما قال الأئمة - منهم نعيم بن حماد الخزاعي شيخ البخاري - : " من شبه الله بخلقه فقد كفر ، ومن جحد ما وصف الله به نفسه فقد كفر " وليس فيما وصف الله به نفسه ولا رسوله تشبيه ، فمن أثبت لله تعالى ما وردت به الآيات الصريحة والأخبار الصحيحة ، على الوجه الذي يليق بجلال الله تعالى ، ونفى عن الله تعالى النقائص ، فقد سلك سبيل الهدى


.........


قال البغوي في تفسيره



( ثم استوى على العرش ) قال الكلبي ومقاتل : استقر . وقال أبو عبيدة : صعد . وأولت المعتزلة الاستواء بالاستيلاء ، وأما أهل السنة فيقولون : الاستواء على العرش صفة لله تعالى ، بلا كيف ، يجب على الرجل الإيمان به ، ويكل العلم فيه إلى الله - عز وجل - . وسأل رجل مالك بن أنس عن قوله : ( الرحمن على العرش استوى ) طه - 5 ، كيف استوى؟ فأطرق رأسه مليا ، وعلاه الرحضاء ، ثم قال : الاستواء غير مجهول ، والكيف غير معقول ، والإيمان به واجب ، والسؤال عنه بدعة ، وما أظنك إلا ضالا ثم أمر به فأخرج .


وروي عن سفيان الثوري والأوزاعي والليث بن سعد وسفيان بن عيينة وعبد الله بن المبارك وغيرهم من علماء السنة في هذه الآيات التي جاءت في الصفات المتشابهة : أمروها كما جاءت بلا كيف .


………….




وفي سير اعلام النبلاء202/7


مات مقاتل سنة نيف وخمسين ومائة . قال البخاري : مقاتل لا شيء ألبتة .


قلت : أجمعوا على تركه .




وفي سير اعلام النبلاء  446/9


أبو عبيدة


قلت : قد كان هذا المرء من بحور العلم ، ومع ذلك فلم يكن بالماهر بكتاب الله ، ولا العارف بسنة رسول الله - صلى الله عليه وسلم - ، ولا البصير بالفقه واختلاف أئمة الاجتهاد ، بلى وكان معافى من معرفة حكمة الأوائل ، والمنطق وأقسام الفلسفة ، وله نظر في المعقول ، ولم يقع لنا شيء من عوالي روايته


وقال أبو حاتم السجستاني : كان يكرمني بناء على أنني من خوارج سجستان .




وفي تفسير الخازن207/2



وقوله تعالى: ثم استوى على العرش العرش في اللغة: السرير، وقيل: هو ما علا فأظل وسمي مجلس السلطان عرشا اعتبارا بعلوه. ويكنى عن العز والسلطان والمملكة بالعرش على الاستعارة والمجاز. يقال فلان فل عرشه بمعنى ذهب عزه وملكه وسلطانه. قال الراغب في كتابه مفردات القرآن: وعرش الله عز وجل مما لا يعلمه البشر إلا بالاسم على الحقيقة وليس هو كما تذهب إليه أوهام العامة فإنه لو كان كذلك لكان حاملا له تعالى الله عن ذلك وليس كما قال قوم إنه الفلك الأعلى والكرسي فلك الكواكب. وأما استوى بمعنى استقر فقد رواه البيهقي في كتابه الأسماء والصفات برواية كثيرة عن جماعة من السلف وضعفها كلها، وقال: أما الاستواء فالمتقدمون من أصحابنا كانوا لا يفسرونه ولا يتكلمون فيه كنحو مذهبهم في أمثال ذلك، وروى بسنده عن عبد الله بن وهب أنه قال: كنا عند مالك بن أنس فدخل رجل فقال يا أبا عبد الله الرحمن على العرش استوى كيف استواؤه؟ قال: فأطرق مالك وأخذته الرحضاء ثم رفع رأسه فقال: الرحمن على العرش استوى كما وصف نفسه





ولا يقال له كيف وكيف عنه مرفوع وأنت رجل سوء صاحب بدعة أخرجوه فأخرج الرجل. وفي رواية يحيى بن يحيى قال: كنا عند مالك بن أنس فجاء رجل فقال يا أبا عبد الله الرحمن على العرش استوى كيف استواؤه؟


فأطرق مالك برأسه حتى علته الرحضاء ثم قال الاستواء غير مجهول والكيف غير معقول والإيمان به واجب والسؤال عنه بدعة وما أراك إلا مبتدعا فأمر به أن يخرج. روى البيهقي بسنده عن ابن عيينة قال: ما وصف الله تعالى به نفسه في كتابه فتفسيره تلاوته والسكوت عنه. قال البيهقي: والآثار عن السلف في مثل هذا كثيرة وعلى هذه الطريقة يدل مذهب الشافعي رضي الله تعالى عنه وإليه ذهب أحمد بن حنبل والحسن بن الفضل البجلي ومن المتأخرين أبو سليمان الخطابي. قال البغوي أهل السنة يقولون الاستواء على العرش صفة الله بلا كيف يجب على الرجل الإيمان به ويكل العلم به إلى الله عز وجل وذكر حديث مالك بن أنس مع الرجل الذي سأله عن الاستواء وقد تقدم. وروى عن سفيان الثوري والأوزاعي والليث بن سعد وسفيان بن عيينة وعبد الله بن المبارك وغيرهم من علماء السنة في هذه الآيات التي جاءت في الصفات المتشابهة اقرءوها كما جاءت بلا كيف. وقال الإمام فخر الدين الرازي رحمه الله بعد ذكره الدلائل العقلية والسمعية: أنه لا يمكن حمل قوله تعالى ثم استوى على العرش على الجلوس والاستقرار وشغل المكان والحيز وعند هذا حصل للعلماء الراسخين مذهبان الأول القطع بكونه تعالى متعاليا عن المكان والجهة ولا نخوض في تأويل الآية على التفصيل بل نفوض علمها إلى الله تعالى وهو الذي قررنا في تفسير قوله: وما يعلم تأويله إلا الله والراسخون في العلم يقولون آمنا به وهذا المذهب هو الذي نختاره ونقول به ونعتمد عليه والمذهب الثاني: أنا نخوض في تأويله على التفصيل وفيه قولان ملخصان:


الأول، ما ذكره القفال فقال العرش في كلامهم هو السرير الذي يجلس عليه الملك ثم جعل ثل العرش كناية عن نقض الملك يقال ثل عرشه انتقض ملكه وإذا استقام له ملكه واطرد أمره ونفذ حكمه قالوا استوى على عرشه واستوى على سرير ملكه هذا ما قاله القفال والذي قاله القفال حق وصواب ثم قال الله تعالى دل على ذاته وصفاته وكيفية تدبيره العالم على الوجه الذي ألفوه من ملوكهم واستقر في قلوبهم تنبيها على عظمة الله جل جلاله وكمال قدرته وذلك مشروط بنفي التشبيه والمراد منه نفاذ القدرة وجريان المشيئة. قال ويدل على صحة هذا قوله في سورة يونس ثم استوى على العرش يدبر فقوله يدبر الأمر جرى مجرى التفسير لقوله ثم استوى على العرش وأورد على هذا القول أن الله تعالى لم يكن مستويا على الملك قبل خلق السموات والأرض والله تعالى منزه عن ذلك وأجيب عنه بأن الله تعالى كان قبل خلق السموات والأرض مالكها لكن لا يصح أن يقال شبع زيد إلا بعد أكله الطعام فإذا فسر العرش بالملك صح أن يقال إنه تعالى إنما استوى على ملكه بعد خلق السموات والأرض والقول الثاني: أن يكون استوى بمعنى استولى وهذا مذهب المعتزلة وجماعة من المتكلمين واحتجوا عليه بقول الشاعر:


قد استوى بشر على العراق ... من غير سيف ودم مهراق


وعلى هذا القول إنما خص العرش بالإخبار عنه بالاستيلاء عليه لأنه أعظم المخلوقات ورد هذا القول بأن العرب لا تعرف استوى بمعنى استولى وإنما يقال استولى فلان على كذا إذا لم يكن في ملكه ثم ملكه واستولى عليه والله تعالى لم يزل مالكا للأشياء كلها ومستوليا عليها، فأي تخصيص للعرش هنا دون غيره من المخلوقات.


ونقل البيهقي عن أبي الحسن الأشعري أن الله تعالى فعل في العرش فعلا سماه استواء كما فعل في غيره فعلا سماه رزقا ونعمة وغيرهما من أفعاله ثم لم يكيف الاستواء إلا أنه جعله من صفات الفعل لقوله تعالى: ثم استوى على العرش. وثم للتراخي والتراخي إنما يكون في الأفعال وأفعال الله تعالى توجد بلا مباشرة منه إياها ولا حركة وحكى الأستاذ أبو بكر بن فورك عن بعض أصحابنا أنه قال: استوى بمعنى علا من العلو قال ولا يريد بذلك علوا

بالمسافة والتحيز والكون في المكان متمكنا فيه ولكن يريد معنى نفي التحيز عنه وأنه ليس مما يحويه طبق أو يحيط به قطر ووصف الله تعالى بذلك طريقة الخبر. ولا يتعدى ما ورد به الخبر قال البيهقي رحمه الله تعالى وهو على هذه الطريقة من صفات الذات وكلمة ثم تعلقت بالمستوي عليه لا بالاستواء. قال وقد أشار أبو الحسن الأشعري إلى هذه الطريقة حكاية فقال بعض أصحابنا إنه صفة ذات قال وجوابي هو الأول وهو أن الله تعالى مستو على عرشه وأنه فوق الأشياء بائن منها بمعنى أن لا تحله ولا يحلها ولا يماسها ولا يشبهها وليست البينونة بالعزلة تعالى الله ربنا عن الحلول والمماسة علوا كبيرا وقد قال بعض أصحابنا: إن الاستواء صفة الله تعالى تنفي الاعوجاج عنه. وروي أن ابن الأعرابي جاءه رجل فقال يا أبا عبد الرحمن ما معنى قوله تعالى الرحمن على العرش استوى؟ قال: إنه مستو على عرشه كما أخبر فقال الرجل: إنما معنى قوله استوى أي استولى. فقال له ابن الأعرابي: ما يدريك أن العرب لا تقول استولى فلان على الشيء حتى يكون له فيه مضاد فأيهما غلب قيل لمن غلب قد استولى عليه والله تعالى لا مضاد له فهو على عرشه كما أخبر لا كما تظنه البشر والله أعلم.

  ج:  ص: 

208

    < 





Thursday, July 14, 2022

അഹ് ലു ബൈത്ത്:സയ്യിദുമാരുടെ പദവി

 സയ്യിദുമാരുടെ പദവി

നജീബ് മൗലവി


❓#സംശയം: "ആരാണ് സയ്യിദ്? മറ്റു മുസ്ലിംകളെ അപേക്ഷിച്ച് സയ്യിദുമാർക്ക് എന്തെങ്കിലും പ്രത്യേക അവകാശങ്ങളുണ്ടോ?" എന്ന ചോദ്യത്തിന് ഒരു മുജാഹിദ് മൗലവി ഇങ്ങനെ മറുപടി നൽകിയതായി ഇവിടത്തെ മലയാളം ന്യൂസ് (2005 സെപ്തംബർ 9 ) പത്രത്തിൽ കണ്ടു.


"ചില രാജ്യങ്ങളിൽ പ്രവാചകന്റെ അനന്തരഗാമികൾക്കു നൽകുന്ന സ്ഥാനപ്പേരാണ് സയ്യിദ്. പ്രവാചകന്റെ മകൾ ഫാത്തിമയിലൂടെയും ഭർത്താവ് അലി ഇബ്നു അബീതാലിബിലൂടെയുമുളള വംശ പരമ്പരയാണ് സയ്യിദ് എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നത്. ഇസ്ലാമിൽ സയ്യിദുമാർക്ക് എന്തെങ്കിലും പ്രത്യേക പദവികളില്ല. കാരണം, ഇസ്ലാം ആളുകളെ പ്രത്യേക ഗ്രൂപ്പുകളാക്കി തരം തിരിക്കുന്നില്ല എന്നതു തന്നെ. ദൈവത്തിനു മുന്നിൽ എല്ലാവരും സമന്മാരാണെന്നും ഓരോരുത്തർക്കും സ്വന്തം കാര്യങ്ങളുടെ ഉത്തരവാദിത്തമുണ്ടെന്നും വ്യക്തമാക്കുന്ന ഇസ്ലാം ആർക്കും പ്രത്യേക പദവി കൽപിക്കുന്നില്ല."


ഈ മറുപടി ശരിയാണോ? ഇസ്ലാമിക പ്രമാണങ്ങളുടെ വെളിച്ചത്തിൽ എല്ലാവരും സമന്മാരാണോ? ആർക്കും ആരെക്കാളും പദവിയില്ലേ? നബി കുടുംബത്തിലെ സയ്യിദുമാർക്കും ഒരു പ്രത്യേകതയുമില്ലേ? വിശദ മറുപടിയിലൂടെ സംശയം ദൂരീകരിക്കുമല്ലോ.


#നിവാരണം: ഇസ്ലാമിനു മുൻപു പേർഷ്യൻ മണ്ണിൽ ഉയിർകൊണ്ട 'സ്ഥിതിസമത്വ' വാദമെന്ന പ്രാചീന സോഷ്യലിസ(മസ്ദകിസം)ത്തിന്റെ അബദ്ധജടിലമായ വാദമാണു പ്രസ്തുത വഹ്ഹാബി മൗലവിയുടെ മറുപടിയുടെ ഉളളടക്കം. മനുഷ്യരെല്ലാം അല്ലാഹുവിന്റെ മുമ്പിൽ തുല്യരാണെന്നും ആർക്കും ആരെക്കാളും പദവിയില്ലെന്നുമുളള വാദം അനിസ്ലാമികവും അനിഷേധ്യ പ്രമാണങ്ങൾക്കു വിരുദ്ധവുമാണ്. സ്രഷ്ടാവിന്റെ സൃഷ്ടികൾ എന്ന നിലക്കു പടപ്പുകളെല്ലാം ഒരുപോലെയാണെങ്കിലും അവരിലെ പ്രകൃതിപരമായ വൈവിധ്യം പോലെത്തന്നെ പദവിയിലുളള വ്യത്യാസവും സൃഷ്ടികൾക്കിടയിലുണ്ടെന്നതു നഗ്ന സത്യമാണ്.

മലക്കുകൾ, മനുഷ്യർ,ജിന്നുകൾ എന്നീ മൂന്നു വർഗ്ഗങ്ങൾ ഇതര സൃഷ്ടികളിൽ നിന്നും ഉന്നത പദവിയുളളവരാണെന്നതു സുവിദിതമാണല്ലോ. മനുഷ്യരിൽ തന്നെ പ്രവാചകൻമാർ (നബിമാർ) മറ്റുളളവരിൽ നിന്ന് എത്രയോ ഉയർന്ന പദവിയുളളവരാണ്. നബിമാരെ അല്ലാഹുവിന്റെ ദൂതന്മാരെന്ന നിലക്ക് അല്ലാഹുവിനെപ്പോലെത്തന്നെ അനുസരിക്കാൻ മറ്റുളളവർ കടമപ്പെട്ടവരാണല്ലോ. നബിമാരിലും എല്ലാവരും ഒരേ പദവിയിലല്ല. "ഇവർ പ്രവാചകൻമാരാണ്. അവരിൽ ചിലരെ ചിലരെക്കാൾ ഉത്കൃഷ്ട പദവി നല്കി നാം അനുഗ്രഹിച്ചിരിക്കുന്നു." (സൂറ: അൽബഖറ: 253) എന്ന ആയത്ത് ഇതു വ്യക്തമാക്കുന്നുണ്ട്. ഇവരെ വിശ്വാസിച്ചും അനുകരിച്ചും ജീവിക്കുന്ന സത്യവിശ്വാസി സമൂഹവും ഒരേ പദവിയിലല്ല. അവരിൽ മുൻപന്തിയിലുളളവർ 'ഒൗലിയാഅ്' എന്ന പേരിൽ വിശിഷ്ടരാണ്. അവർ തന്നെയും പദവി വ്യത്യാസത്തോടെ ഉയർന്നും താഴ്ന്നും നിലകൊളളുന്നു. വിശുദ്ധ ഖുർആനും ഹദീസുകളും വ്യക്തമായി പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുളളതാണ് ഈ വസ്തുത. എന്നിരിക്കെ, 'ദൈവത്തിന്റെ മുൻപിൽ എല്ലാവരും സമന്മാരാണെ'ന്ന വാദവും വിശ്വാസവും ഇസ്ലാമിക പ്രമാണങ്ങൾക്കു നിരക്കാത്ത മുരത്ത അസംബന്ധമാണെന്നു പറയേണ്ടതില്ലല്ലോ. അംബിയാ - ഒൗലിയാഇന്റെ പ്രത്യേക പദവികൾ അംഗീകരിക്കാൻ വിഷമമുളള അസൂയാലുക്കൾ മുമ്പുമുണ്ടായിരുന്നു. "വിശിഷ്ട ജനങ്ങൾക്ക് അല്ലാഹു നല്കുന്ന പദവികളിൽ ഇവരെന്തിന് അസൂയ വയ്ക്കുന്നു".(നിസാഅ്:54) എന്ന ഖുർആൻ വാക്യം ജൂതന്മാരെ കുറ്റപ്പെടുത്തി അല്ലാഹു ചോദിച്ചതാണ്. നബി(സ) തങ്ങളുടെ വിശിഷ്ട പദവിയെ അസൂയ നിമിത്തം നിഷേധിച്ചവരായിരുന്നു അവർ.

ഇതേ ജൂതമനസ്സുമായി നബിമാരെയും ഒൗലിയാഇനെയും വിശിഷ്ടരായി കാണാത്ത ചിലർ നമ്മുടെ സമുദായത്തിലുമുണ്ട്. അവരിലൊരാളുടെ മറുപടിയാകാം താങ്കളുദ്ധരിച്ചത്.


സയ്യിദ് എന്നാൽ യജമാനൻ, നേതാവ് എന്നിങ്ങനെയാണു ഭാഷാർത്ഥം. ഈയർത്ഥത്തിൽ ഖുർആനിലും ഹദീസിലും സുലഭമായി ഈ വാക്കു വന്നിട്ടുണ്ട്. 'നിങ്ങളുടെ സയ്യിദ് വരുന്നു; എഴുന്നേൽക്കുക' യെന്നു നബി(സ) തങ്ങൾ അൻസ്വാരീ നേതാവ് സഅ്ദുബ്നുമുആദി(റ)നെ കുറിച്ചു വാഴ്ത്തിയതു പ്രസിദ്ധ ഹദീസിലുണ്ട്. 'അബൂബക്ർ നമ്മുടെ സയ്യിദാണെ' ന്നു ഉമറി(റ)ന്റെ ഒരു പ്രസ്താവനയും കാണാം. എന്നാൽ, പിൽക്കാലത്ത് ഈ വാക്കു നബി(സ) തങ്ങളെയും കുടുംബത്തെയും മാത്രം വാഴ്ത്തുന്നതിനായി പരിമിതപ്പെട്ടിരിക്കുകയാണ്. വ്യാപ്തിയുളള ഒരു പദം പരിമിതാർത്ഥത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചു വരുമ്പോൾ വീണ്ടും വിപുലാർത്ഥത്തിലുപയോഗിച്ചാൽ തെറ്റിദ്ധാരണയും തിരിച്ചറിവിന്റെ പ്രശ്നവും സൃഷ്ടിക്കുമെന്നതുകൊണ്ട് ആരും അതിനു തുനിയാറില്ല.


നബികുടുംബമെന്നാൽ നബി(സ)യുടെ രണ്ടാമത്തെ പിതാമഹൻ (ജദ്ദ്) ഹാശിമിന്റെയും സഹോദരൻ മുത്ത്വലിബിന്റെയും മക്കളിൽ നിന്നു വിശ്വസിച്ചവരെന്നാണുദ്ദേശ്യം. ഇമാം മുസ്ലിം നിവേദനം ചെയ്ത ഒരു ഹദീസിൽ നബി (സ) തങ്ങൾ ഒരു ഖുത്വുബയിൽ ഇങ്ങനെ പ്രസ്താവിച്ചതായുണ്ട്. "എന്റെ കുടുംബത്തിന്റെ (അഹ്ലുബെെത്ത്) കാര്യത്തിൽ ഞാൻ നിങ്ങളോട് അല്ലാഹുവിനെ കുറിച്ചോർമ്മപ്പെടുത്തുന്നു" ഇങ്ങനെ മൂന്നു പ്രാവശ്യം നബി(സ) തങ്ങൾ പ്രസ്താവിച്ചു. റിപ്പോർട്ടറായ സെെദുബ്നു അർഖമി(റ)നോടു ചോദിക്കപ്പെട്ടു, 'ആരാണു നബിയുടെ അഹ്ലുബെെത്ത്?' അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: "നബി(സ) തങ്ങൾക്കു ശേഷം സകാത്തു കൊടുക്കൽ നിഷിദ്ധമായവരാണു നബികുടുംബം". അതാരെന്നു വീണ്ടും ചോദ്യം. "അലിയുടെ കുടുംബം, അഖീലിന്റെ കുടുംബം, അബ്ബാസിന്റെ കുടുംബം" എന്നു സെെദി(റ) ന്റെ മറുപടി. ഹാശിം പരമ്പര മാത്രമേ സെെദ്(റ) ഇവിടെ എണ്ണിയിട്ടുളളൂവെന്കിലും 'ഞങ്ങൾ ഹാശിമിന്റെ മക്കളും മുത്തലിബിന്റെ മക്കളും ഒന്നാണ് - ഒരു പദവിയിലാണ്' എന്ന പ്രസിദ്ധ ഹദീസു ചേർത്തു വായിച്ചാൽ നബികുടുംബം ഹാശിം-മുത്ത്വലിബു വംശജരാണെന്നു വ്യക്തമാകും.


'ആലുന്നബി'(നബികുടുംബം) അല്ല 'അഹ്ലുൽബെെത്ത്'(നബിയുടെ വീട്ടുകാർ) എന്നും അലി(റ), ഫാത്വിമ(റ), ഹസൻ(റ) ഹുസെെൻ(റ), ഇവരുടെ മക്കൾ എന്നിവർ മാത്രമാണ് 'അഹ്ലുൽബെെത്ത്' എന്നും ഒരു പ്രബല പക്ഷം സമർത്ഥിക്കുന്നുണ്ട്. ആലും അഹ്ലുബെെത്തും ഒന്നാണെന്ന വീക്ഷണം പ്രമാണിച്ചു കൊണ്ടാണു മേൽപ്രകാരം കുറിച്ചത്.


നബികുടുംബത്തിൽ നിന്നും വിശിഷ്ടരാണ് അലി(റ)യുടെ മക്കൾ. ഇവരെ 'അലവിയ്യ്' എന്നു പ്രത്യേകം പറയുന്നു. ഇവരിൽ കൂടുതൽ വിശിഷ്ടരാണു ഹസ്റത്ത് അലി(റ)ക്കു ഫാത്വിമ(റ)യിൽ ജനിച്ച മക്കൾ. നബികുടുംബം എന്നതിലുപരി 'നബിയുടെ സന്താനങ്ങൾ'(ദുർരിയ്യത്ത്) എന്ന പദവി കൂടി ഇവർക്കുണ്ട്. ഇവരിൽ ഹസൻ(റ), ഹുസെെൻ(റ) എന്നീ രണ്ടു പുത്രന്മാരുടെ മക്കളും അതിവിശിഷ്ടരാണ്. അവരും നബി (സ) തങ്ങളുടെ മക്കളാണ്. ഇവർക്കു പരിമിതമായി പിൽക്കാലത്തുപയോഗിച്ചുവന്ന സ്ഥാനപ്പേരാണു 'ശരീഫ്' എന്നത്. ആദികാലങ്ങളിൽ നബികുടുംബത്തിൽ പെട്ടവർക്കെല്ലാം സയ്യിദെന്ന പോലെ ശരീഫ് എന്നും ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു. ഹസനീ, ഹുസെെനീ, അലവീ, ജഅ്ഫരീ, അഖീലീ, അബ്ബാസീ വ്യത്യാസമില്ലാതെ നബികുടുംബത്തിലെ എല്ലാവരെയും ശരീഫെന്നു വിളിക്കുന്ന ഈ രീതിയാണു ഹിഫിള് ദഹബി(റ) തന്റെ താരീഖിൽ അവലംബിച്ചിട്ടുളളത്. ഇബ്നുമാലികിന്റെ പ്രസിദ്ധമായ അൽഫിയ്യ:യിൽ 'വ ആലിഹിൽ മുസ്തക്മിലീന ശ്ശുറഫാ' എന്നു പറഞ്ഞിട്ടുളളതും ഈ നിലയ്ക്കാണ്. പക്ഷേ, മിസ്വ്'റിലെ ഫാത്വിമീ ഖലീഫമാരുടെ സ്ഥാനലബ്ധിയോടെ ശരീഫ് എന്ന വിശേഷണം ഹസൻ(റ), ഹുസെെൻ(റ) എന്നിവരുടെ മക്കളിൽ മാത്രം പരിമിതമായി. ഇങ്ങനെ നബികുടുംബത്തിൽ നിന്നും അതിവിശിഷ്ടരായ സയ്യിദുമാരെ മാത്രം 'സയ്യിദ് ശരീഫ്' എന്നു വിശേഷിപ്പിക്കുന്നതാണു പിൽക്കാലത്തെ രീതി. നബികുടുംബം തന്നെ പദവിയുടെ കാര്യത്തിൽ തുല്യരല്ലെന്നും അവരിൽ തന്നെ അതിവിശിഷ്ടന്മാരുണ്ടെന്നും ഇതിൽ നിന്നും വ്യക്തമായല്ലോ. (ഫതാവൽ ഹദീസിയ്യ:165-168, അൽഹാവീ ലിൽ ഫതാവാ:2-31,32)


ദെെവത്തിനു മുന്നിൽ എല്ലാവരും സമന്മാരാണെന്നും ആർക്കും പ്രത്യേക പദവികളില്ലെന്നും വാദിക്കുന്നവർ മുസ്ലിം ലോകത്തെ കഴിഞ്ഞകാല ഇമാമുകളെയും അവരുടെ ഗ്രന്ഥങ്ങളെയും മാത്രമല്ല; വിശുദ്ധ ഖുർആനിനെയും ഹദീസുകളെയും അതുവഴി അല്ലാഹുവിനെയും റസൂലിനെയും തന്നെ കളവാക്കുന്നവരാണ്. കർമ്മാനുഷ്ടാനങ്ങളുടെ പേരിൽ വിശിഷ്ട പദവിയിലെത്തിയവരും എത്താത്തവരുമുണ്ടെന്നും സ്വാലിഹുകൾ, ശുഹദാഅ്, സ്വിദ്ദീഖുകൾ, നബിമാർ, മുഖർറബുകൾ, അസ്വ്'ഹാബുൽയമീൻ എന്നിങ്ങനെയുളള വിശിഷ്ടവും അതിവിശിഷ്ടവുമായ പദവികൾ ലഭിച്ചവർ വിശ്വാസികളിലുണ്ടെന്നും ഖുർആനിന്റെ തന്നെ ഖണ്ഡിതവും അനിഷേധ്യവുമായ പ്രസ്താവനയാണ്. 'ഇസ്ലാം ആളുകളെ പ്രത്യേക ഗ്രൂപ്പുകളാക്കി തരംതിരിക്കുന്നില്ല' എന്നു സ്വയം ചമച്ചുണ്ടാക്കിയ ന്യായം പറഞ്ഞു വിശുദ്ധ ഖുർആനിന്റെ പ്രസ്തുത തട്ടുതിരിക്കലിനെതിരെയും ഇവർ വാളോങ്ങാനിടയുണ്ടല്ലോ. ഇനി കർമ്മം കൊണ്ടല്ല, ജന്മം കൊണ്ടു തന്നെ വിശിഷ്ടരായവരെ ഇസ്ലാമിക പ്രമാണങ്ങൾ വരച്ചു തരുന്ന രേഖകൾ കാണാം.

നബി(സ) തങ്ങൾക്കു ജന്മം നൽകാൻ വേണ്ടി അല്ലാഹു മനുഷ്യകുലത്തിൽ ഗ്രൂപ്പുതിരിച്ചതായി വ്യക്തമാക്കുന്ന ഹദീസു കാണുക. വാസിലത്തുബ്നുൽ അസ്ഖഇ(റ) നെ തൊട്ടു നിവേദനം: നബി(സ) തങ്ങൾ പ്രസ്താവിച്ചു: "അല്ലാഹു ഇസ്മാഈൽ സന്തതികളിൽ നിന്നു കിനാനത്ത് വംശത്തെ സവിശേഷപ്പെടുത്തി. കിനാനത്തിൽ നിന്നും ഖുറെെശു ഗോത്രത്തെയും ഖുറെെശികളിൽ നിന്നും ഹാശിം വംശജരെയും ഹാശിമികളിൽ നിന്ന് എന്നെയും അല്ലാഹു സവിശേഷം തെരെഞ്ഞെടുത്തു."(സ്വഹീഹു മുസ്ലിം). ഈ അർത്ഥത്തിൽ നിരവധി ഹദീസുകളുണ്ട്. കർമ്മത്തിന്റെയടിസ്ഥാനത്തിലല്ല; കുലപരമായിത്തന്നെ നബി (സ) തങ്ങൾക്കു ജന്മം നല്കാനായി അല്ലാഹു ആളുകളെ 'ഗ്രൂപ്പുതിരിച്ച' താണ് ഈ ഹദീസുകളിലെ പ്രമേയം. തദടിസ്ഥാനത്തിൽ തന്നെ അറബി വംശജർക്കു പ്രത്യേക പദവി അനറബികളെക്കാൾ അല്ലാഹു കനിഞ്ഞേകിയിട്ടുണ്ട്. നിരവധി ഹദീസുകളിൽ ഇതു വ്യക്തമാക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഇത്തരം ഹദീസുകൾ ക്രോഡീകരിച്ചു കൊണ്ടു പല ഇമാമുകളും ഗ്രന്ഥരചന നടത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഇമാം ഇബ്നുഹജർ ഹെെതമി(റ)ക്കു 'മബ്ലഗുൽ അദബ് ഫീ ഫള്ലിൽ അറബ്' എന്ന ഒരു രിസാല ഈ വിഷയത്തിലുണ്ട്.


അറബികളിൽ തന്നെ ഇസ്മാഈൽ നബിയുടെ സന്താനങ്ങൾക്കു പ്രത്യേക പദവിയുണ്ട്. ഹിജാസിലെ അറബികളുടെ പിതാമഹൻ 'അദ്നാൻ' എന്നവർ (നബിയുടെ ഇരുപതാം പിതാമഹൻ) ഇസ്മാഈൽ വംശജരിൽ പ്രധാനിയാണ്. അദ്നാനിന്റെ മക്കൾക്ക് 'ഖഹ്ത്വാനിയ്യത്തി' നെക്കാൾ പദവിയുണ്ട്. അദ്നാനിന്റെ മക്കളിൽ സവിശേഷ പദവിയുളളവരാണു പ്രസ്തുത ഹദീസിൽ പറഞ്ഞ കിനാനത്ത്. ഈ ഗോത്രത്തിൽ കിനാനത്തിന്റെ മകൻ നള്റിന്റെ പരംബരയാണു ഖുറെെശ്. ഇവരിൽ നബി (സ) തങ്ങളുടെ വംശമാണു ഹാശിമികൾ. വംശീയമായ ഇവരുടെ പദവികളാണു പ്രസ്തുത ഹദീസിൽ വിവരിക്കപ്പെട്ടത്. ഇസ്ലാമിലെ ഇമാമത്തിന്റെ പദവി അർഹിക്കുന്നവർ ഖുറെെശു ഗോത്രക്കാർ മാത്രമാണ്. നബി (സ) തങ്ങളുടെ വഫാത്തിന്റെ ഉടനെ അൻസ്വാരികളുടെ വേദിയിൽ കടന്നുവന്ന അബൂബക്ർ സ്വിദ്ദീഖ്(റ) 'ഖുറെെശു ഗോത്രത്തിലാണു ഇമാമത്തിന്റെ അർഹത' എന്നു വിവരിക്കുന്ന ഹദീസ് അവരെ ഓർമ്മിപ്പിച്ചതും സ്വഹാബികളൊന്നടങ്കം അതു സമ്മതിച്ചതും ഇസ്ലാമിലെ ഖിലാഫത്തിന്റെ ചരിത്രമറിയുന്ന ആർക്കും അജ്ഞാതമല്ല. ഇമാം ബുഖാരിയും തന്റെ സ്വഹീഹിൽ ഇതേ ഹദീസിന്റെ തലക്കെട്ടു നല്കി ഇവ്വിഷയം പ്രതിപാദിക്കുന്നുണ്ട്. ഇതേ ഹദീസിന്റെ നിരവധി പരംബരകൾ നിരൂപണം ചെയ്തു സ്ഥിരീകരിച്ചു കൊണ്ട് ഹാഫിള് ഇബ്നുഹജർ അസ്ഖലാനി(റ) 'ലദ്ദത്തുൽ എെശ് ഫീ തുർഖി ഹദീസി അൽ അഇമ്മത്തു മിൻ ഖുറെെശ്' എന്ന ഒരു ഗ്രന്ഥം രചിച്ചിട്ടുണ്ട്.


ഈ വസ്തുതകളൊന്നും പഠിക്കാതെ , അന്വേഷിക്കാതെ ഇസ്ലാം ആർക്കും പ്രത്യേക പദവി കൽപിക്കുന്നില്ല എന്നു ജല്പിക്കുന്നവർ അവജ്ഞയും സഹതാപവുമാണർഹിക്കുന്നത്. മരങ്ങളിൽ ചില മരത്തിനു പ്രത്യേകത, കല്ലുകളിൽ ചില കല്ലിനു പ്രത്യേകത, മൃഗങ്ങളിൽ ചിലതിനു സവിശേഷത എന്നിങ്ങനെ പ്രപഞ്ചത്തിലെ സൃഷ്ടിവർഗ്ഗങ്ങളിലെ വെെജാത്യങ്ങളും വെെവിധ്യങ്ങളുമൊന്നും തനി ഭൗതിക വാദികൾക്കു പോലും നിഷേധിക്കുവാൻ കഴിയില്ല. മനുഷ്യ വർഗ്ഗത്തിലും ഈ വെെവിധ്യവും ഗ്രൂപ്പുതിരിവും ജന്മനാ തന്നെയുണ്ട്. ജീനുകളുടെ അത്ഭുത രഹസ്യങ്ങൾ കൂടുതൽ വെളിപ്പെട്ടുകൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഇക്കാലത്ത് അല്ലാഹുവിന്റെ സൃഷ്ടികളിലേറ്റവും വിശിഷ്ടരായ നബി (സ) തങ്ങളുടെ വിശുദ്ധ ജീനിനും അതിനെ വഹിച്ചു പോന്ന കുടുംബങ്ങൾക്കും സവിശേഷതയുണ്ടായതിൽ അത്ഭുതപ്പെടാനെന്തിരിക്കുന്നു!


വ്യക്തമായ പ്ളാനോടെ, ആസൂത്രണത്തോടെ സൃഷ്ടികളെയും അവയിലെ വിവിധ വർഗ്ഗങ്ങളെയും സൃഷ്ടിച്ച, വർഗ്ഗീകരിച്ച അല്ലാഹു അവന്റെ പുന്നാരമുത്തായ നബി (സ) യുടെ ജീനിനു പ്രത്യേക സ്ഥാനവും ഗുണങ്ങളും നല്കിയിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ, ആ ജീനുകളിൽ നിന്ന് ഉദയം കൊളളുന്ന നബികുടുംബത്തിലെ താരകങ്ങൾക്കു - സയ്യിദുമാർക്ക് ഇതരരേക്കാൾ പദവിയില്ലെന്നു ജൽപ്പിക്കുന്നവർ വിവരദോഷികൾ മാത്രമാണ്. അസൂയാലുക്കളും! ഇവർ നമസ്കാരത്തിൽ നബി(സ) തങ്ങളുടെ കുടുംബത്തിന്റെ മേൽ സ്വലാത്ത് ചൊല്ലുന്നത് ഏതു നിലക്കാണാവോ?! അവർക്കു പ്രത്യേക പദവിയില്ലെങ്കിൽ തൽസ്ഥാനത്തു സ്വന്തം കുടുംബത്തിന്റെ മേൽ സ്വലാത്ത് ചൊല്ലിയാൽ മതിയല്ലോ. അസൂയ മൂത്ത് ഇവർ സ്വലാത്തും ഒഴിവാക്കിയേക്കാം! അല്ലാഹു കാക്കട്ടെ..


(പുസ്തകം: 'നിവാരണം' - രണ്ടാം ഭാഗം)

Sunday, July 10, 2022

ഈദ്ഗാഹ്: പ്രമാണങ്ങള്‍ എന്ത് പറയുന്നു?

 ﷺﷺﷺﷺﷺﷺﷺﷺﷺﷺﷺ


അഹ്ലുസ്സുന്നയുടെ ആദർശ പഠനത്തിന്  ഇസ്ലാമിക് ഗ്ലോബൽ വോയ്സ് ബ്ലോഗ് ഉപയോഗപ്പെടുത്തുക



https://islamicglobalvoice.blogspot.in/?m=

ഈദ്ഗാഹ്: പ്രമാണങ്ങള്‍ എന്ത് പറയുന്നു?

ഈദ്ഗാഹിന്‍റെ പേരില്‍ വിശ്വാസികളെ പെരുന്നാള്‍ സുദിനങ്ങളില്‍ വൃത്തിഹീനമായ മാര്‍ക്കറ്റുകളിലേക്കും മൈതാനങ്ങളിലേക്കും  നിസ്കാരത്തിന് വലിച്ചിഴക്കുന്നവരാണ് ബിദഇകള്‍. ഗള്‍ഫ് നാടുകളെയാണ് ഇവര്‍ ഇക്കാര്യത്തില്‍ അനുകരിക്കാറുള്ളത്. എന്നാല്‍ ഈദ്ഗാഹിന്‍റെ വിഷയത്തില്‍ ഗള്‍ഫ് നാടുകളോട് താരതമ്യം ചെയ്യുന്നത് ശുദ്ധവിവരക്കേടാണെന്ന് ആര്‍ക്കും ബോധ്യപ്പെടും. കാരണം അവിടങ്ങളിലെല്ലാം പെരുന്നാള്‍ നിസ്കാരത്തിനു വേണ്ടി പ്രത്യേകമായി തയ്യാര്‍ ചെയത സ്ഥലങ്ങളെയാണ് ഈദ്ഗാഹ് എന്ന് വിളിക്കുന്നത്. നിസ്കാര ശേഷം പൂട്ടി അടുത്ത നിസ്കാരം വരെ സംരക്ഷിക്കുകയും വൃത്തിയായി പരിപാലിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്യുന്ന കേന്ദ്രങ്ങളാണവ. അല്ലാതെ ഏതെങ്കിലും ചന്തകളിലോ മറ്റോ ബാനര്‍ വച്ച തട്ടിക്കൂട്ട് ഈദ്ഗാഹുകളല്ല. പെരുന്നാള്‍, ഗ്രഹണം പോലുള്ള നിസ്കാരങ്ങള്‍ക്കു വേണ്ടി പ്രത്യേകം മാറ്റിവച്ച സ്ഥലങ്ങളാണ് ഇവ.



. പ്രവിശാലവും സൗകര്യപ്രദവുമായ മസ്ജിദുകള്‍ അടച്ച്പൂട്ടി പെരുന്നാള്‍ ദിനം വൃത്തിഹീനമായ സ്ഥലങ്ങളില്‍ പോയി നിസ്കാരം നിര്‍വഹിക്കുന്ന പുത്തന്‍ വാദികളുടെ നിലപാട് എതിര്‍ക്കപ്പെടേണ്ടതാണ്.



‘. മക്കാ നിവാസികള്‍ പണ്ടുകാലം മുതലേ പള്ളിയില്‍വച്ച് മാത്രമാണ് പെരുന്നാള്‍ നിസ്കാരം നിര്‍വഹിച്ചിരുന്നത്.


ഇമാം നവവി റ പറയുന്നു.


الأصح عند أكثرهم، المسجد أفضل إلا أن يضيق، قالوا وإنما صلى أهل مكة في المسجد لسعته، وإنما خرج النبي صلى الله عليه وسلم إلى المصلى لضيق المسجد، فدل على أن المسجد أفضل إذا اتسع.(شرح مسلم: ٢٠٨/٤)


 എല്ലാവരെയും ഉള്‍ക്കൊള്ളാന്‍ മാത്രം പള്ളി വിശാലമാണെങ്കില്‍ മൈതാനിയേക്കാള്‍ ഉത്തമം പള്ളിതന്നെ. ഈ വീക്ഷണത്തെയാണ് ബഹുഭൂരിഭാഗം പണ്ഡിതന്മാരും പ്രബലമാക്കുന്നത്. ഇതിന് അവരുടെ തെളിവ്  ‘മക്കാനിവാസികള്‍ പെരുന്നാള്‍ നിസ്കാരം പള്ളിക്ക് പുറത്ത്വച്ച് നിസ്കരിക്കാതി രുന്നത് പള്ളി വിശാലമായത് കൊണ്ടും നബി(സ്വ) മൈതാനിയിലേക്ക് പുറപ്പെട്ടത് പള്ളിയുടെ വിശാലത കുറവ് കൊണ്ടുമാണ്. അതിനാല്‍ പള്ളി വിശാലമാണെങ്കില്‍ അതുതന്നെയാണ് ഉത്തമമെന്ന് ഈ ഹദീസ് പഠിപ്പിക്കുന്നു (ശര്‍ഹു മുസ്ലിം 4/208).

 


മഹാനായ അബൂഇസ്ഹാഖുശ്ശിറാസി (റ) എഴുതുന്നു:



وإن كان المسجد واسعا فالمسجد أفضل من المصلى ; لأن الأئمة لم يزالوا  يصلون صلاة العيد بمكة في المسجد ، ولأن المسجد أشرف وأنظف(المجموع شرح المهذب: ٢٥٤/١)


_പള്ളി വിശാലമാണെങ്കിൽ മുസ്വല്ലയെക്കാൾ പള്ളിയാണ് ഉത്തമം. കാരണം മക്കയിൽ അഇമ്മത്ത് പെരുന്നാൾ നിസ്കാരം പള്ളിയിൽ വെച്ച് മാത്രമാണ് നിർവഹിച്ചു വരുന്നത്. ഇതിനു പുറമേ കൂടുതൽ വ്രത്തിയുള്ളതും ശ്രേഷ്ടതയുള്ളതും പള്ളിയാണല്ലോ. (മുഹദ്ദബ്: 1/254)_


*ഇബ്നുഹജർ ഹയ്തമി (റ) എഴുതുന്നു*

( وفعلها بالمسجد أفضل ) لشرفه ( وقيل ) فعلها ( بالصحراء ) أفضل للاتباع ، ورد بأنه صلى الله عليه وسلم إنما خرج إليها لصغر مسجده  (تحفة المحتاج في شرح المنهاج: ٣١/٣)


      🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

*പള്ളിയുടെ ശ്രേഷ്ടത കണക്കിലെടുത്ത്  പെരുന്നാൾ നിസ്കാരം പള്ളിയിൽ വെച്ച് നിർവഹിക്കുന്നതാണ് ഉത്തമം. ഇത്തിബാഅ പരിഗണിച്ച് മൈതാനിയിൽ വെച്ച് നിർവഹിക്കുന്നതാണ് ഉത്തമമെന്നും പറയപെട്ടു. എന്നാൽ എല്ലാവരെയും ഉൾകൊള്ളാൻ മാത്രം നബി(സ) യുടെ പള്ളി വിശാലമല്ലാത്തതാണ് നബി(സ) മൈതാനിയുലേക്ക് പുറപ്പെടാൻ കാരണമെന്ന് പറഞ്ഞു ആ അഭിപ്രായത്തിന് ഖണ്ഡനം . . (തുഹ്ഫത്തുൽ മുഹ്താജ് : 3/31)*



പരിശുദ്ധ ഇസ്ലാം പെരുന്നാള്‍ നിസ്കാരം എവിടെ വച്ചാവണമെന്നും ആകരുതെന്നും വ്യക്തമായി പ്രതിപാദിച്ചിട്ടുണ്ട്. പ്രമാണങ്ങള്‍ മറികടന്നു വരുന്ന എല്ലാ പുത്തനാശയങ്ങളും തള്ളപ്പെടേണ്ടതാണ്.


‘നബി(സ്വ) ചെറിയ പെരുന്നാള്‍ ദിവസവും വലിയ പെരുന്നാള്‍ ദിവസവും മുസ്വല്ലയിലേക്കു പുറപ്പെട്ടിരുന്നു’- ഇമാം മുസ്ലിം സ്വഹീഹില്‍ ഉദ്ധരിച്ച ഈ ഹദീസാണ് ഈ നടപടിക്ക് പുത്തന്‍ വാദികള്‍ തെളിവാക്കാറുള്ളത്. എന്നാല്‍ എന്താണ് ഈ ഹദീസിന്‍റെ താല്‍പര്യമെന്ന് ഇമാം നവവി(റ) വിശദീകരിക്കുന്നുണ്ട്.


നബി(സ്വ) മൈതാനിയിലേക്ക് പുറപ്പെട്ടത് പള്ളിയുടെ വിശാലത കുറവ് കൊണ്ടാണ്. (ശറഹു മുസ്ലിം4/208) 


*അസ്‌ലം കാമിൽ സഖാഫി പരപ്പനങ്ങാടി*


Friday, July 8, 2022

അറുക്കുമ്പോൾ ബിസ്മി പൂർണ്ണമായി ചൊല്ലാമോ..?

 *❓ചോദ്യം :*


*മൃഗത്തെ അറുക്കുമ്പോൾ ബിസ്മി പൂർണ്ണമായി ചൊല്ലാമോ..? ബിസ്മില്ലാഹ് എന്ന് മാത്രം ചൊല്ലിയാൽ മതിയെന്നും പൂർണ്ണമായി ചൊല്ലാൻ പാടില്ലെന്നും കേട്ടു . ശരിയാണോ ?*


*ഉത്തരം :*


*അറവിന്റെ സമയം ബിസ്മി പൂർണ്ണമായി ചൊല്ലൽ സുന്നത്താണ്. പൂർണ്ണമായി ചൊല്ലാൻ പാടില്ലെന്ന് നിങ്ങൾ കേട്ടത് ശരിയല്ല .*

      *ഇമാം ഇബ്നു ഹജർ ( റ ) എഴുതുന്നു : അറവിന്റെ സമയം ബിസ്മി ചൊല്ലൽ സുന്നത്താണ് . " ബിസ്മില്ലാഹി റഹ്മാനി റഹീം " എന്ന് ചൊല്ലലാണ് ഏറ്റവും ഉത്തമം . മൃഗത്തെ അറുത്ത് ഭക്ഷിക്കൽ അനുവദിച്ചതിൽ മൃഗത്തിനു കാരുണ്യമുണ്ട് . അതിനാൽ അറവിന്റെ സമയം റഹ്മത്തിനെ കുറിച്ച് പറയുന്നത് ഉചിതമല്ലെന്ന ധാരണ ശരിയല്ല.. (തുഹ്ഫ 9-325).*


(അൽ ഫതാവാ page 

By ഉസ്താദ് അബ്ദുൽ ജലീൽ സഖാഫി ചെറുശോല )




ഉള്ഹിയ്യത്ത് മാംസം അഹ്ലുബൈത്തിന് നൽകുന്നതിൽ തെറ്റുണ്ടോ...?

 *❓സംശയം*


*ഉള്ഹിയ്യത്ത് മാംസം അഹ്ലുബൈത്തിന് നൽകുന്നതിൽ തെറ്റുണ്ടോ...? പറ്റില്ലെന്ന് ചിലർ പറഞ്ഞതായി കേട്ടു. ശരിയാണോ...?*


*നിവാരണം*


*ഉള്ഹിയ്യത്ത് മാംസം അഹ്ലുബൈത്തിന് നൽകാൻ പറ്റില്ലെന്ന് നിരുപാധികം പറയുന്നത് ശരിയല്ല. ഇക്കാര്യത്തിൽ വിശദീകരണമുണ്ട്. നിർബന്ധമായ ഉള്ഹിയ്യത്ത് മുഴുവനും സക്കാത്തിന്നവകാശികളായ ദരിദ്രർക്ക് നൽകൽ നിർബന്ധമാണ്. അതിനാൽ നിർബന്ധ ഉള്ഹിയ്യത്തിൽ നിന്ന് അഹ്ലുബൈത്തിന് നൽകാൻ പറ്റില്ല.അൽഹുബൈത്ത് സക്കാത്തിന്നവാക്കാശികൾ അല്ലല്ലോ.*

         *എന്നാൽ സുന്നത്തതായ ഉള്ഹിയ്യത്ത് മുഴുവനും സാക്കത്തിന്നർഹരായ ദരിദ്രർക്ക് നൽകൽ നിർബന്ധമില്ല. നിസാരമല്ലാത്ത അല്പമെങ്കിലും അവർക്ക് നൽകണമെന്നേയുള്ളൂ. ബാക്കിയുള്ളത് മറ്റുള്ളവർക്ക് നൽകാവുന്നതാണ്. അതിനാൽ സുന്നത്തതായ ഉള്ഹിയ്യത്തിൽ നിന്ന് അഹ്ലുബൈത്തിന് നൽകൽ അനുവദനീയമാണ്. അല്പമെങ്കിലും അൽഹുബൈത്ത് അല്ലാത്തവർക്ക് നൽകണമെന്നേയുള്ളൂ. ഇമാം ഇബ്നു ഹജർ (റ) എഴുതുന്നു :സക്കാത്ത് സ്വീകരിക്കുന്നവനുള്ള നബന്ധനയാണ് ഹാഷിമിയ്യത്തും മുത്തലിബിയ്യും (നബി കുടുംബം)അല്ലാതിരിക്കുക എന്നത്. നിർബന്ധ ദാനങ്ങളെല്ലാം സക്കാത്ത് പോലെ തന്നെയാകുന്നു (തുഹ്ഫ 7/161). ഇമാം റംലി (റ) എഴുതുന്നു :നിർബന്ധമായ ഉള്ഹിയ്യത്തും സുന്നത്തായ ഉള്ഹിയ്യത്തിൽ നിന്ന് സ്വദഖ ചെയ്യൽ നിർബന്ധമായ അംശംവും നബി കുടുംബത്തിന്ന് നിഷിദ്ധമാണെന്ന് എന്റെ പിതാവ് ഫത്‌വ ചെയ്തതിൽ നിന്ന് വ്യക്തമാണ്(നിഹായ 6/159).*


(അൽ ഫതാവാ page 83

By ഉസ്താദ് അബ്ദുൽ ജലീൽ സഖാഫി ചെറുശോല )



ഉള്ഹിയ്യത്ത്ന :ബി(സ)ക്കു വേണ്ടി ഉള്ഹിയ്യത്ത്*

 🏮💛🏮💛🏮💛🏮💛🏮💛

 *ഉള്ഹിയ്യത്ത് മസ്അലകൾ* 

       *🌹((مسائل الأضحية))🌹* 

 *"18".നബി(സ)ക്കു വേണ്ടി ഉള്ഹിയ്യത്ത്* 


 *هل تصح التضحية عن النبي صلى الله عليه وسلم❓* 

 *നബി(സ)ക്കു വേണ്ടി ഉള്ഹിയ്യത്തറുക്കാമോ❓* 

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

🌾👆 *((ഇബാറത്ത്))* 👇✔️

 *فإن أوصى بها جاز ، ففى سنن أبى داود والبيهقي والحاكم أن علي بن أبى طالب رضي الله عنه كان يضحى بكبشين عن نفسه ، وكبشين عن النبي صلى الله عليه وسلم ، وقال : إن رسول الله صلى الله عليه وسلم : أمر أن أضحي عنه ،فأنا أضحى عنه أبدا..((مغنى المحتاج :4/368)). وقيل : تصح التضحية عن الميت وإن لم يوص بها لأنها ضرب من الصدقة ،وهي تصح عن الميت وتنفعه، وإن محمد بن إسحاق السيراج النيسابوري أحد أشياخ البخاري ختم عن النبي صلى الله عليه وسلم أكثر من عشرة آلاف ختمة ، وضحى عنه بمثل ذلك..((مغنى المحتاج :4/368)).* 

 *വസ്വിയ്യത്തുണ്ടെങ്കിൽ അത് അനുവദനീയമാകും. അബൂ ദാവൂദ്, ബൈഹഖി,  ഹക്കിം എന്നീ ഹദീസു പണ്ഡിതന്മാർ ഉദ്ധരിച്ച ഒരു  ഹദീസിൽ ഇപ്രകാരം വന്നിട്ടുണ്ട്: "അലിയ്യുബ്നു അബീ ത്വാലിബ്(റ),  തനിക്കു വേണ്ടി രണ്ടു കൊറ്റനാടും, നബി(സ)ക്കു  വേണ്ടി വേറെ രണ്ടു കൊറ്റനാടും ഉള്ഹിയ്യത്തറുക്കാറുണ്ടായിരുന്നു. അദ്ദേഹം പറയുകയുണ്ടായി: തീർച്ചയായും റസൂലുല്ലാഹി(സ), തിരുമേനിക്കു വേണ്ടി ഉള്ഹിയ്യത്തറുക്കുവാൻ എന്നോട് കൽപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്, ഞാൻ ജീവിച്ചിരിക്കുമ്പോഴെല്ലാം തിരുമേനിക്കു വേണ്ടി, ഉള്ഹിയ്യത്തറുക്കുന്നതാണ്. ((മുഗ്‌നി : 4/368)).* 

          *വസ്വിയ്യത്തില്ലെങ്കിലും മരിച്ചവർക്കു വേണ്ടി ഉള്ഹിയ്യത്തറുക്കാമെന്ന് ഒരഭിപ്രായമുണ്ട്. അതു ദുർബലമായ അഭിപ്രായമാണ് (ഈ അഭിപ്രായ പ്രകാരം നബി(സ)ക്കു വേണ്ടി ഉള്ഹിയ്യത്തറുക്കാവുന്നതാണ്). ഇമാം ബുഖാരിയുടെ ഗുരുവര്യന്മാരിലൊരാളായ മുഹമ്മദുബ്നു ഇസ്ഹാഖ് സർറാജ് നൈസാപൂരി അവർകൾ നബി(സ)ക്കു വേണ്ടി പതിനായിരത്തിലധികം ഖത്‍മുൽ ഖുർആൻ നടത്തിയിട്ടുണ്ട്. അത്ര തന്നെ തവണ തിരുമേനി(സ)ക്കു വേണ്ടി, ഉള്ഹിയ്യത്ത് കർമ്മം നടത്തുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ((മുഗ്‌നി : 4/368)).* 


🏮 *((അവലംബം))* 🏮

 *((📚 أحكام الأضحية - المؤلف  : عبد الرحمن باوابن محمد المليباري ))* 

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

✍️▪️ *ഹുസൈൻ സഖാഫി ആസാദ് നഗർ കൊട്ടമ്മുടി  - 9972845549*

മദ്ഹബിന് വിരുദ്ധമായി ഒരു ഹദീസ് കണ്ടാൽ

  *മദ്ഹബ് സ്വീകരിക്കൽ* -* ഇസ്ലാമിക ആദര്‍ശ പഠനത്തിന് ഇസ്ലാമിക് ഗ്ലോബല്‍ വോയ്സ് ബ്ലോഗ് ഉപയോഗപ്പെടുത്തുക*  https://islamicglobalvoice.blogspot....