ജുമുഅയും പെരുന്നാളും ഒരുമിച്ചു വന്നാൽ*

 *ജുമുഅയും പെരുന്നാളും ഒരുമിച്ചു വന്നാൽ*

ASLAM Kamil Saquafi parappanangadi

*പെരുന്നാളും ജുമുഅയും ഒരുമിച്ചു വന്നാൽ ജുമുഅ നിർബന്ധമില്ല എന്ന് ചിലർ പറയുന്നു ഇത് ശരിയാണോ0* ?*

മറുപടി

ഹിജ്റ150 ൽ ജനിച്ച സലഫുകളിൽ പ്രമുഖനായ

ഇമാം ശാഫിഈ റ പറയുന്നു.

രണ്ട് പെരുന്നാൾ ഒരുമിച്ചു വന്നാൽ

ഉമർ ബ്നു അബ്ദുൽ അസീസ് റ പറയുന്നു. തിരുനബിയുടെ കാലത്ത് രണ്ട് പെരുന്നാൾ ഒരുമിച്ചു വന്നു. അപ്പോൾ അവിടന്ന് പറഞ്ഞു. മേൽഭാഗത്തുള്ളവർ ജുമുഅക്ക് വരാതെ ഇരിക്കാൻ ഉദ്ധേശിച്ചാൽ ഇരുന്ന് കൊള്ളട്ടെ

മറ്റൊരു ഹദീസിൽ . അബൂ ഉബൈദ് പറയുന്നു. ഞാൻ ഉസ്മാൻ ബ്നു അഫാനി റ ന്റെ കൂടെ പൊരുന്നാളിന് സാക്ഷിയായി ഉസ്മാൻ റ വന്നു നിസ്കരിച്ചു. നിസ്കാരം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ ഖുത്വുബ നിർവഹിച്ചു. പറഞ്ഞു. നിങ്ങൾക്ക് ഇന്ന് രണ്ട് പെരുന്നാൾ ഒരുമിച്ചു വന്നിരിക്കുന്നു. മുകൾ ഭാത്തുള്ളവർ ജുമുഅക്ക് വേണ്ടി കാത്തിരിക്കണമെങ്കിൽ കാത്തിരിക്കാം മടങ്ങി പോവണമെങ്കിൽ മടങ്ങി പോവാം അതിന് നിങ്ങൾക്ക് ഞാൻ സമ്മതം നൽകിരിക്കുന്നു.

ഇമാം ശാഫിഈ തുടരുന്നു.

اجتماع العيدين أخبرنا الربيع قال أخبرنا الشافعي قال أخبرنا إبراهيم بن محمد قال أخبرنا إبراهيم بن عقبة عن عمر بن عبد العزيز قال اجتمع عيدان على عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم فقال " من أحب أن يجلس من أهل العالية فليجلس في غير حرج " 

أخبرنا الربيع قال أخبرنا الشافعي قال أخبرنا مالك عن ابن شهاب عن أبي عبيد مولى ابن أزهر قال شهدت العيد مع عثمان بن عفان فجاء فصلى ثم انصرف فخطب فقال " إنه قد اجتمع لكم في يومكم هذا عيدان فمن أحب من أهل العالية أن ينتظر الجمعة فلينتظرها ومن أحب أن يرجع فليرجع فقد أذنت له

ചെറിയ പെരുന്നാളും ജുമുഅ ദിവസവും ഒരുമിച്ചു വന്നാൽ ഇമാം പെരുന്നാൾ നിസ്കരിച്ചതിന്ന് ശേഷം പെരുന്നാൾ നിസ്കാരത്തിന് വന്ന നാട്ടുകാരല്ലാത്തവരോട് അവരുടെ കുടുംബത്തിലേക്ക് പിരിഞ്ഞ് പോവാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നവർക്ക് അതിന്ന് സമ്മതം നൽകണം അവർ ജുമുഅയിലേക്ക് മടങ്ങിവരേണ്ടതില്ല. അവർക്ക് ഏറ്റവും നല്ലത് അവർ അവിടെ തന്നെ താമസിച്ചു ജുമുഅയിൽ പങ്കടുക്കുകയോ അല്ലങ്കിൽ പിരിഞ്ഞ് പോയി ജുമുഅക്ക് വേണ്ടി മടങ്ങിവരുകയും ചെയ്യലാണ് . ഇനി അവർ മടങ്ങിവന്നിട്ടില്ലങ്കിൽ വിരോധമില്ല. أن شاء الله

ഇമാം ശാഫിഈ തുടരുന്നു

എന്നാൽ നാട്ടുകാർക്ക് പെരുന്നാൾ ദിവസമാണങ്കിലും ജുമുഅ ഉപേക്ഷിക്കാൻ പാടില്ല. (അൽ ഉമ്മ 1/274

 " (قال الشافعي) وإذا كان يوم الفطر يوم الجمعة صلى الامام العيد حين تحل الصلاة ثم أذن لمن حضره من غير أهل المصر في أن ينصرفوا إن شاءوا إلى أهليهم ولا يعودون إلى الجمعة والاختيار لهم أن يقيموا حتى يجمعوا أو يعودوا بعد انصرافهم إن قدروا حتى يجمعوا وإن لم يفعلوا فلا حرج إن شاء الله تعالى (قال الشافعي) ولا يجوز هذا لاحد من أهل المصر أن يدعوا أن يجمعوا إلا من عذر يجوز لهم به ترك الجمعة وإن كان يوم عيد  كتاب الام للشافعي 1/274

ഇമാം ശാഫിഇ റ യുടെ മേൽ പ്രസ്താവനയിൽ നിന്നും ജുമുഅ നടക്കുന്ന നാട്ടുകാർക്ക് ജുമുഅ നിർബന്ധമാണന്നും ജുമുഅ നടക്കുന്ന നാട്ടുകാരല്ലാത്ത മറ്റു നാടുകളിൽ താമസിക്കുന്നവർക്ക് മാത്രമാണ്  പെരുന്നാൾ നിസ്കരിച്ചാൽ ജുമുഅക്ക് ഇളവുള്ളത് എന്ന് മനസ്സിലാക്കാം . മേൽ രണ്ട് ഹദീസിലും നാട്ടുകാരല്ലാത്ത മേൽഭാഗത്ത് താമസിക്കുന്നവർക്ക് മാത്രമാണ് ഇളവുള്ളത് എന്നത് വെക്തമാണ്.

ഇനി ഇതല്ലാത്ത ഏതങ്കിലും ഹദീസിൽ മേൽഭാഗത്തുള്ളവർ എന്ന് വേർതിരിച്ചു പറഞ്ഞിട്ടില്ലങ്കൽ തന്നെ മേൽ  ഹദീസിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ അതല്ലാം മേൽ ഭാഗത്തുള്ളവർക്ക് മാത്രമാണ് എന്ന് മനസ്സിലാക്കാം .കാരണം ചില ഹദീസിൽ നിബന്ധനകൾ പറയുകയും മറ്റു ചിലതിൽ നിബന്ധന പറയാതിരിക്കുകയും ചെയ്താൽ നിബന്ധന പറയാത്തതിൽ പറഞ്ഞതിന്റെ നിയമം ഭാതകമാക്കണമെന്നത് ഉസൂലുൽ ഫിഖ് ഹിൽ സ്ഥിരപ്പെട്ടതാണ് (ജംഉ ജവാമി ) 

ഇമാം ശീറാസി റ മുഹദ്ധബിൽ പറയുന്നു.

പെരുന്നാൾ ദിവസവും ജുമുഅ ദിവസവും ഒരുമിച്ചു വരുകയും  ജുമുഅ നടക്കുന്ന പട്ടണത്തിലേക്ക് ജുമുഅ നടക്കാത്ത ഗ്രാമവാസികൾ വന്നു പെരുന്നാൾ നമസ്കരിച്ചു അവർക്ക് പിരിഞ്ഞ് പോകാവുന്നതും ജുമുഅ ഉപേക്ഷിക്കാവുന്നതുമാണ്.

അതിന്റെ തെളിവ് ഉസ്മാൻ റ അവരുടെ ഖുത്വുബയിൽ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു. ഓ ജനങ്ങള രണ്ട് പെരുന്നാൾ നിങ്ങൾക്ക് ഇന്ന് സമാകതമായിരിക്കുന്നു.

മുകൾ ഭാത്തുള്ളവർ നമ്മോട് കൂടെ  ജുമുഅ നിസ്കരിക്കാൻ ഉദ്ധേശിക്കുന്നവർ നിസ്കരിക്കുക  .പിരിഞ്ഞ് പോകാൻ ഉദ്ധേശിക്കുന്ന വർക്ക് പിരിഞ്ഞ് പോവാം

ഉസ്മാൻ റ ഇത് പറഞ്ഞപ്പോൾ ആരും അതിനെ എത്രിത്തില്ല.

മറ്റൊരു കാരണം 

അവർ ജുമുഅക്ക് വേണ്ടി അവിടെ തന്നെ ഇരുന്നാൽ അവർക്ക് പെരുന്നാൾ ഒരുക്കങ്ങൾ ലഭിക്കുകയില്ല. അവർ മടങ്ങി പോയി ജുമുഅക്ക് തിരിച്ചു വരികയാണങ്കിൽ അത് അവർക്ക് പ്രയാസമാണ്. പ്രയാസമുണ്ടങ്കിൽ  ജുമുഅ ഒഴിവാക്കുന്നതാണ്. എന്നാൽ ചിലർ ഇവർക്കും ജുമുഅ നിർബന്ധമാണന്ന് പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്.| ( മുഹദ്ധബ് )

* (وإن اتفق يوم عيد ويوم جمعة فحضر أهل السواد فصلوا العيد جاز ان ينصرفوا ويتركوا الجمعة لما روى عن عثمان رضي الله عنه انه قال في خطبته " ايها الناس قد اجتمع عيدان في يومكم فمن أراد من اهل العالية ان يصلي معنا الجمعة فليصل ومن اراد ان ينصرف فلينصرف " ولم ينكر عليه احد

ولانهم إذا قعدوا في البلد لم يتهيؤا بالعيد فان خرجوا ثم رجعوا للجمعة كان عليهم في ذلك مشقة والجمعة تسقط بالمشقة ومن اصحابنا من قال تجب عليهم الجمعة لان من لزمته الجمعة في غير يوم العيد وجبت عليه في يوم العيد كأهل البلد والمنصوص في الام هو الاول)

ഇമാം ഹാഫിള് നവവി റ ശറഹുൽ മുഹദ്ധബിൽ പറയുന്നു.

ഉസ്മാൻ റ യിൽ നിന്നുള്ള മേൽ സംഭവം ഇമാം ബുഖാരി റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തിരിക്കുന്നു.

മേൽ വചനത്തിൽ മേൽ ഭാഗതതുള്ളവർക്ക് ഇളവുണ്ട് എന്ന് പറഞ്ഞതിൽ മേൽ ഭാഗം കൊണ്ടുള്ള ഉദ്ധേശം

മദീനയുടെ കിഴക്ക് ഭാഗത്തുള്ള ഗ്രാമമാണ്.

* (الشرح) هذا الأثر عن عثمان رضي الله عنه رواه البخاري في صحيحه والعالية بالعين المهملة هي قرية بالمدينة من جهة الشرق وأهل السواد هم أهل القرى والمراد هنا اهل القرى الذين يبلغهم النداء ويلزمهم حضور الجمعة في البلد في غير العيد وينكر على المصنف قوله روي عن عثمان بصيغة التمريض مع أنه حديث صحيح وقد سبق التنبيه على نظائره وقوله يتهيأ مهموز

ഇമാം ശാഫിഈയും അസ്ഹാബും  പറയുന്നത്

പെരുന്നാൾ ദിവസവും ജുമുഅ ദിവസവും ഒരുമിച്ചു വന്നാൽ ജുമുഅ നടക്കാത്ത ഗ്രാമവാസികൾ  വന്നു പെരുന്നാൾ നിസ്കരിച്ചാൽ അവർക്ക് ജുമുഅ ഒഴിവാക്കും എന്നതാണ് ഇമാം ശാഫിഈ ഉമ്മിൽ വെക്തമാക്കി പറഞ്ഞ സ്വഹീഹായ അഭിപ്രായം.

നാട്ടുകാർക്ക് ജുമുഅ ഒഴിവാ കൂല എന്നതിൽ അഭിപ്രായ വിത്യാസമില്ല.

ഗ്രാമവാസികൾക്കും ജുമുഅ ഒഴിവാകുല എന്ന ഒരഭിപ്രായമുണ്ട് അത്ന്ന് തെളിവ് ഖുർആനാണ്.

* اما الأحكام فقال الشافعي والأصحاب إذا اتفق يوم جمعة يوم عيد وحضر أهل القرى الذين تلزمهم الجمعة لبلوغ نداء البلد فصلوا العيد لم تسقط الجمعة بلا خلاف عن أهل البلد وفي أهل القرى وجهان الصحيح المنصوص للشافعي في الأم والقديم أنها تسقط

(والثاني)

لا تسقط ودليلها في الكتاب

 وأجاب هذا الثاني عن قول عثمان ونص الشافعي فحملهما على من لا يبلغه النداء (فإن قيل) هذا التأويل باطل لأن من لا يبلغه النداء لا جمعة

ഇമാം നബി തുടരുന്നു

ഈ വിഷയത്തിൽ പണ്ഡിതന്മാരുടെ അഭിപ്രായങ്ങൾ

നമ്മുടെ മദ്ഹബ് നാട്ടുകാർക്ക് ജുമുഅ നിർബന്ധമാണെന്നും ജുമാ നടക്കാത്ത അപ്പുറത്തുള്ള ഗ്രാമവാസികൾക്ക് ജുമുഅ നിർബന്ധമില്ല എന്നതുമാണ്

ഇതാണ് ഉസ്മാനുബ്നു അഫ്ഫാൻ ഉമർ ബിൻ അബ്ദുൽ അസീസ് മറ്റു ഭൂരിപക്ഷം പണ്ഡിതന്മാർ ഇവരുടെയെല്ലാം മദ്ഹബ്

ഇമാം അഹ്മദ് പറയുന്നു നാട്ടുകാർക്ക് മേൽ ഗ്രാമവാസികൾക്ക് ജുമുഅ നിർബന്ധമില്ല അവർക്ക് ളുഹർ നിർബന്ധമാണ്.

അബു ഹനീഫ പറയുന്നു നാട്ടുകാർക്കും പുറത്തുള്ള ഗ്രാമവാസികൾക്കുംഒരിക്കലും ജുമുഅ ഒഴിവാക്കുകയില്ല.

 (فرع)

في مذاهب العلماء في ذلك

* قد ذكرنا أن مذهبنا وجوب الجمعة علي اهل البلد وسقوطها عن عن اهل القرى وبه قال عثمان ابن عفان وعمر بن عبد العزيز وجمهور العلماء وقال عطاء بن أبي رباح إذا صلوا العيد لم تجب بعده في هذا اليوم صلاة الجمعة ولا الظهر ولا غيرهما إلا العصر لا على أهل القرى ولا أهل البلد قال ابن المنذر وروينا نحوه عن علي بن أبي طالب وابن الزبير رضي الله عنهم

* وقال أحمد تسقط الجمعة عن أهل القرى وأهل البلد ولكن يجب الظهر

* وقال أبو حنيفة لا تسقط الجمعة عن أهل البلد ولا أهل القرى

ആർക്കും ജുമുഅ നിർബന്ധമില്ല എന്ന് പറയുന്നവർ തെളിവായി കൊണ്ടുവരുന്നത് സൈദ്ബ്നു അർഖം റ ന്റെ ഹദീസാണ്.

അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു ഞാൻ തിരുനബിയോട് കൂടെ രണ്ട് പെരുന്നാൾ ഒരുമിച്ച് വന്നപ്പോൾ ഹാജരായി തിരുനബി പെരുന്നാൾ നിസ്കരിച്ചു ജുമുഅക്ക് ഇളവ് നൽകി പറഞ്ഞു  ജുമുഅഉദ്ദേശിക്കുന്നവർക്ക് നിസ്കരിക്കാം

മറ്റൊരു ഹദീസ് ഇങ്ങനെയാണ് അബു ഹുറൈറ റ   പറയുന്നു നബി പറഞ്ഞു നിങ്ങൾക്ക് ഇന്ന് രണ്ട് പെരുന്നാൾ ഒരുമിച്ച് വന്നിരിക്കുന്നു ഉദ്ദേശിക്കുന്നവർക്ക് ജുമുഅയുടെ കാര്യം പിന്തിക്കാം ഞങ്ങൾ ഇവിടെ ജുമാ നിസ്കരിക്കുകയാണ്.

ഈ ഹദീസിന്റെ സനദ് ദുർബലമാണ്

* واحتج الذين أسقطوا الجمعة عن الجميع بحديث زيد بن أرقم

وقال " شهدت مع النبي صلى الله عليه وسلم عيدين اجتمعا فصلى العيد ثم رخص في الجمعة وقال من شاء أن يصلي فليصل " رواه أبو داود والنسائي وابن ماجه بإسناد جيد ولم يضعفه أبو داود وعن أبي هريرة عن رسول الله صلى الله عليه وسلم أنه قال " قد اجتمع في يومكم هذا عيدان فمن شاء أخر أمر الجمعة وإنا مجتمعون " رواه أبو داود وابن ماجه بإسناد ضعيف واحتج لأبي حنيفة بأن الأصل الوجوب واحتج عطاء بما رواه هو قال " اجتمع يوم جمعة ويوم عيد على عهد ابن الزبير فقال عيدان اجتمعا فجمعهما جميعا فصلاهما ركعتين بكرة لم يزد عليهما حتى صلى العصر " رواه أبو داود بإسناد صحيح على شرط مسلم وعن عطاء قال صلى " ابن الزبير في يوم عيد يوم جمعة أول92 النهار ثم رحنا إلى الجمعة فلم يخرج إلينا فصلينا وحدانا وكان ابن عباس بالطائف فلما قدم ذكرنا ذلك له فقال أصحاب السنة " رواه أبو داود بإسناد حسن أو صحيح على شرط مسلم

* واحتج أصحابنا بحديث عثمان وتأولوا الباقي على أهل القرى لكن قول ابن عباس من السنة مرفوع وتأويله أضعف

شرح المهذب 24

നാട്ടുകാർക്ക് ജുമുഅ നിർബന്ധമാണെന്നുംഇതര ഗ്രാമവാസികൾക്ക് ജുമുഅ നിർബന്ധമില്ലെന്ന് നാം പറയുന്ന അഭിപ്രായത്തിൻറെ തെളിവ് ഉസ്മാൻ റളിയള്ളാഹുവിൽ നിന്നുള്ള നേരത്തെ ഉദ്ധരിച്ച ഹദീസാണ് .ആർക്കും ജുമുഅ നിർബന്ധമില്ല എന്ന് പറയുന്നവർ കൊണ്ടുവന്ന തെളിവ് അത് .ജുമാ നടക്കുന്ന നാട്ടുകാർ അല്ലാത്ത ഗ്രാമവാസികളുടെ പറ്റി പറഞ്ഞതാണ് (നാട്ടുകാർ അവിടെ ജുമാ നടത്തുന്നവരായിരുന്നല്ലോ ] എന്ന് വ്യാഖ്യാനം നൽകിയിരിക്കുന്നു (ശറഹുൽ മുഹദ്ധബ് ഇമാം നവവി 492/ 4 )

ചുരുക്കത്തിൽ ഇവർ കൊണ്ടുവന്ന തെളിവ് മേൽപറഞ്ഞതുപോലെ ജുമാ നടക്കാത്ത നാട്ടിൽ നിന്നും വരുന്ന ഗ്രാമവാസികളെ പറ്റി തിരു നബി പറഞ്ഞതാണ് എന്നാണ് ഇമാം നവവി റ പറയുന്നത്

ഇമാം നവവി റൗളയിൽ പറയുന്നു.

പെരുന്നാൾ ദിവസവും വെള്ളിയാഴ്ച ദിവസവും ഒരുമിച്ചു വരികയും ജുമാ നടക്കുന്ന നാട്ടിലേക്ക് പെരുന്നാൾ നിസ്കാരത്തിനു വേണ്ടി ബാങ്ക് കേൾക്കുന്ന ദൂരെയുള്ള  ജുമാ നടക്കാത്ത നാട്ടുകാർ ഹാജരാവുകയും ചെയ്താൽ അവര് പെരുന്നാൾ നിസ്കാരം കഴിഞ്ഞ് നാട്ടിലേക്ക് പോയാൽ ജുമാ നഷ്ടപ്പെടുമെങ്കിൽ അവർക്ക് പിരിഞ്ഞു പോകാവുന്നതാണ് . ഈ ദിവസം അവർക്ക് ജുമാ ഉപേക്ഷിക്കാവുന്നതാണ് .അതാണ് ഇമാം ഷാഫി വ്യക്തമാക്കി പറഞ്ഞ സ്വഹീഹായ അഭിപ്രായം. (റൗള നവവി  1/587 )

فرع: إذا وافق يوم العيد يوم جمعة، وحضر أهل القرى الذين يبلغهم النداء لصلاة العيد، وعلموا أنهم لو انصرفوا لفاتتهم الجمعة، فلهم أن ينصرفوا، ويتركوا الجمعة في هذا اليوم على الصحيح المنصوص في القديم والجديد

روضة الطالبين1/587

ഇമാം റംലി നിഹായയിൽ പറയുന്നു

പെരുന്നാൾ ദിവസവും വെള്ളിയാഴ്ച ദിവസവും ഒരുമിച്ച് വരുകയും ജുമാ നടക്കാത്ത ഗ്രാമത്തിൽ നിന്നും ബാങ്ക് കൊടുക്കുന്ന ഗ്രാമവാസികൾ പെരുന്നാൾ നിസ്കാരത്തിന് ജുമാ നടക്കുന്ന നാട്ടിലേക്ക് വരുകയും ചെയ്താൽ ജുമുഅക്ക് മുമ്പ് അവർക്ക് മടങ്ങി പോകാവുന്നതും ജുമുഅ വരെ തൊട്ട് ഒഴിവാക്കുന്നതും ആണ്അതിൻറെ തെളിവ് തിരുനബിയുടെ ഹദീസാണ് നമ്മുടെ കൂടെ ജുമുഅക്ക് ഹാജർ ആവാൻ ഉദ്ദേശിക്കുന്നവർ അത് ചെയ്തുകൊള്ളട്ടെ ഉദ്ദേശിക്കുന്നവർ പിന്തിരിഞ്ഞു കൊള്ളട്ടെ .അബുദാവൂദ്.

അവരോട് നാട്ടിലേക്ക് മടങ്ങിപ്പോവരുത് എന്നോ മടങ്ങിയാൽ ജുമുഅയിലേക്ക് തിരിച്ചുവരണമെന്ന് കീർത്തിക്കുകയാണെങ്കിൽ അത് അവർക്ക് പ്രയാസമാകുന്നതാണ് എന്ന കാരണത്തിനു വേണ്ടിയും ആണ് ഈ നിയമം.ഈ കാരണത്തിന്റെ തേട്ടം അവർ പെരുന്നാളിന് വേണ്ടി നാട്ടിലേക്ക് വന്നിട്ടില്ലെങ്കിൽ മറിച്ച് അവരുടെ ഗ്രാമത്തിൽ വച്ച് തന്നെ പെരുന്നാൾ നിസ്കരിച്ചാൽ അവര് ജുമുഅക്ക് വേണ്ടിവരൽ നിർബന്ധമാണ് അത് അങ്ങനെ തന്നെയാണ്.അവരുടെ ഗ്രാമത്തിലേക്ക് മടങ്ങി പോകാമെന്ന് പറയുന്നത് പെരുന്നാൾ നിസ്കരിച്ച ഉടനെ ജുമുഅയുടെ സമയം കടന്നിട്ടില്ലെങ്കിൽ ആണ് അങ്ങനെ വന്നാൽ ഒരിക്കലും അവർക്ക് ജുമാ ഉപേക്ഷിക്കാൻ പാടില്ല. (നിഹായ)

وفي نهاية المحتاج للرملي الشافعي (لو وافق

 العيد يوم الجمعة فحضر أهل القرية الذين بلغهم النداء لصلاة العيد فلهم الرجوع قبل صلاتها وتسقط عنهم وإن قربوا منها وسمعوا النداء وأمكنهم إدراكها لو عادوا إليها لخبر (من أحب أن يشهد معنا الجمعة فليفعل ومن أحب أن ينصرف فليفعل) رواه أبو داود ولأنهم لو كلفوا بعدم الرجوع أو بالعود إلى الجمعة لشق عليهم والجمعة تسقط بالمشاق….ومقتضى التعليل أنهم لو لم يحضروا كأن صلوا العيد بمكانهم لزمتهم الجمعة وهو كذلك ومحل ما مر ما لم يدخل وقتها قبل انصرافهم فإن دخل عقب سلامهم من العيد لم يكن لهم تركها). اهـ

ഈ വിഷയത്തിലുള്ള വിവിധ ഹദീസുകൾ കൊണ്ടുവന്നതിനു ശേഷം അതിനെ വിവിധ വ്യാഖ്യാനങ്ങൾക്ക് സാധ്യമുണ്ട് എന്ന് പറഞ്ഞതിനുശേഷം ഇബ്നു അബ്ദുൽ ബർ മുവത്വ യുടെ ശർഹ് അത്തംഹീദിൽ രേഖപ്പെടുത്തുന്നു

ഈ അസറുകൾ ഞാൻ പറഞ്ഞ വിവിധ വ്യാഖ്യാനങ്ങൾക്ക് സാധ്യമുണ്ടാകുമ്പോൾ ജുമുഅയുടെ ഫർള് ജുമാ നിർബന്ധമായ എല്ലാവരെ തൊട്ടും ഒഴിവായി പോകും എന്ന് പറയാൻ ഒരിക്കലും സാധ്യമല്ല.കാരണം അല്ലാഹു ഖുർആനിൽജുമാ ദിവസം നിസ്കാരത്തിന് ബാങ്ക് വിളിക്കപ്പെട്ടാൽ ജുമുഅക്ക് നിങ്ങൾ വരണം എന്ന് വ്യക്തമായി പറഞ്ഞതാണ്.അല്ലാഹു റസൂലോ പെരുന്നാൾ ദിവസത്തെ അതിൽ നിന്നും ഒഴിവാക്കിയിട്ടില്ല. അത്തം ഹീദ് 10/277

قال ابن عبد البر :” وإذا احْتَملت هذه الآثارُ من التأويل ما ذكَرنا، لم يَجُز لمُسلم أن يذهَبَ إلى سُقُوطِ فرضِ الجُمُعةِ عمَّن وجَبَت عليهِ؛ لأنَّ الله عزَّ وجلَّ يقولُ: (يَٰٓأَيُّهَا اَ۬لذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَوٰةِ مِنْ يَّوْمِ اِ۬لْجُمُعَةِ فَاسْعَوِاْ اِلَيٰ ذِكْرِ اِ۬للَّهِ وَذَرُواْ اُ۬لْبَيْعَۖ ذَٰلِكُمْ خَيْرٞ لَّكُمُۥٓ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَۖ ،) سورة الجمعة 09. ولم يخُصَّ اللهُ ورسُولُهُ يوم عيدٍ من غيره من وَجْهٍ تجِبُ حُجَّتُهُ، فكيفَ بمن ذهَبَ إلى سُقُوطِ الجُمُعةِ والظُّهرِ، المُجتَمَع عليهما في الكِتابِ والسُّنَّةِ والإجماع،بأحاديثَ ليس منها حديثٌ إلّا وفيه مَطْعنٌ لأهلِ العِلم بالحديثِ” (التمهيد،ج10ص 277).

ഇമാം ഇബ്നു അബ്ദുൽ ബറ് പറയുന്നു.

അബൂഹുറൈറയിൽ നിന്നും ഉദ്ധരിച്ച ഹദീസിൽതിരുനബി പറഞ്ഞതായി ഇങ്ങനെ കാണാം ഈ ദിവസത്തിൽ രണ്ട് ആഘോഷം ഒരുമിച്ചു വന്നിരിക്കുന്നു ഉദ്ദേശിക്കുന്നവർക്ക് ജുമുഅ ഒഴിവാക്കുന്നതാണ് .ഞങ്ങൾ ജുമാ നിസ്കരിക്കുന്നതാണ്.

ഹദീസിൽ ബക്രീദ് എന്ന വ്യക്തിയുണ്ട് അദ്ദേഹം ദുർബലനാണ്

എന്ന് മാത്രമല്ല ഇതിലെ വിവിധ റിപ്പോർട്ടുകൾ പരിശോധിക്കുമ്പോൾ തിരുനബി യും അവിടുത്തെ നാട്ടുകാരും ജുമാ നിസ്കരിച്ചിരുന്നു എന്ന് മനസ്സിലാക്കാം.ഇതിൽ നിന്നും ജുമുഅ നിർബന്ധമാണ് എന്നും മനസ്സിലാക്കാം ഇളവ് നൽകപ്പെട്ടത് ജുമുഅ നിർബന്ധമില്ലാത്ത ജുമാ നടക്കാത്ത  വിവിധ പ്രദേശങ്ങളിൽ നിന്ന് പെരുന്നാൾ നിസ്കാരത്തിനു വേണ്ടി വരുന്നവർക്കാണ്.വ്യാഖ്യാനത്തെ അടിസ്ഥാന തത്വങ്ങൾ ശക്തിപ്പെടുത്തുകയും തെളിവുകൾ അതിൻറെ മേൽ നിൽക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇതിനു വിരുദ്ധം പറയുന്ന തെളിവും ഇല്ല പ്രമാണവും ഇല്ല . അത്തംഹീദ് 273/10

عن أبي هريرة عن رسول الله صلى الله عليه وسلم ( أنه ( قال : قد اجتمع في يومكم هذا عيدان ، فمن شاء أجزأته الجمعة ، وإنا مجمعون إن شاء الله .

قال أبو عمر : احتج من ذهب مذهب عطاء في هذه المسألة بهذا الحديث لما فيه من قوله صلى الله عليه وسلم : إن شئتم أجزأكم ، فمن شاء أجزأته . وهذا الحديث لم يروه فيما علمت عن شعبة أحد من ثقات أصحابه الحفاظ ، وإنما رواه عنه بقية بن الوليد وليس بشيء في شعبة أصلا وروايته عن أهل بلده أهل الشام فيها كلام وأكثر أهل العلم يضعفون بقية عن الشاميين وغيرهم وله مناكير وهو ضعيف ليس ممن يحتج به .

[ ص: 273 ] وقد رواه الثوري عن عبد العزيز بن رفيع عن أبي صالح مرسلا قال : اجتمع عيدان على عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم فقال : إنا مجمعون فمن شاء منكم أن يجمع فليجمع ومن شاء أن يرجع فليرجع فاقتصر في هذا الحديث على ذكر إباحة الرجوع ولم يذكر الإجزاء ورواه زياد البكائي عن عبد العزيز بن رفيع بمعنى حديث الثوري إلا أنه أسنده : حدثني عبد الوارث بن سفيان قال : حدثنا قاسم بن أصبغ قال : حدثنا إبراهيم بن إسحاق النيسابوري قال : حدثنا إبراهيم بن دينار قال : حدثنا زياد بن عبد الله بن الطفيل البكائي قال : حدثنا عبد العزيز بن رفيع عن أبي صالح عن أبي هريرة قال : اجتمعنا إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم في يوم عيد ويوم جمعة فقال لنا رسول الله صلى الله عليه وسلم وهو في العيد : هذا يوم قد اجتمع لكم فيه عيدان : عيدكم هذا والجمعة ، وإني مجمع إذا رجعت فمن أحب منكم أن يشهد الجمعة فليشهدها قال : فلما رجع رسول الله صلى الله عليه وسلم جمع بالناس .

[ ص: 274 ] فقد بان في هذه الرواية ورواية الثوري لهذا الحديث أن رسول الله صلى الله عليه وسلم جمع ذلك اليوم بالناس ، وفي ذلك دليل على أن فرض الجمعة والظهر لازم وأنها ساقطة وأن الرخصة إنما أريد بها من لم تجب عليه الجمعة ممن شهد العيد من أهل البوادي ، والله أعلم . وهذا تأويل تعضده الأصول وتقوم عليه الدلائل ، ومن خالفه فلا دليل معه ولا حجة له .

التمهيد 10/274

മേൽഭാഗത്തുള്ളവർക്ക് പിരിഞ്ഞുപോകാം എന്ന ഹദീസ് വ്യാഖ്യാനിച്ചുകൊണ്ട് സഹീഹുൽ ബുഖാരിയുടെ വ്യാഖ്യാന ഗ്രന്ഥമായ ഔനുൽ മഅബൂദ് ൽ പറയുന്നു.

മേൽഭാഗത്തുള്ളവർ എന്ന് പറഞ്ഞാൽ മദീനയെ തൊട്ട് 3 മൈല് മുതൽ എട്ടു മൈൽ വരെ അകലമുള്ളവരാണ്.

ഇവർ ജുമുഅ നിർബന്ധമില്ലാത്ത അത്രയും ദൂരെയുള്ള പ്രദേശത്തു നിന്ന്  പെരുന്നാൾ നിസ്കാരത്തിന് വരുന്നവരായത് കൊണ്ടാണ് ഇവർക്ക് ദുബായിൽ പങ്കെടുക്കേണ്ടതില്ല എന്ന ഇളവ് നൽകിയത് എന്നാണ് പല പണ്ഡിതന്മാരും മറുപടി പറഞ്ഞിട്ടുള്ളത്.

وفي عون المعبود

قوله: (قال أبو عبيد)، هو موصول بالسند المذكور. قوله: (ثم شهدت مع عثمان)، أي: ثم شهدت العيد مع عثمان، وكذا في بعض النسخ: لفظ العيد مذكور، ولكنه لم يبين أي: عيد. قال بعضهم: والظاهر أنه عيد الأضحى الذي قدمه في حديثه عن عمر، رضي الله تعالى عنه، فتكون اللام فيه للعهد. قلت: يحتمل أحد العيدين ولا سيما في الرواية التي لم يذكر فيها لفظ العيد. قوله: (فكان ذلك)، أي: فكان يوم العيد ذاك يوم الجمعة. قوله: (فيه عيدان)، يعني: عيد الجمعة ويوم العيد حقيقة وسمى يوم الجمعة عيدا لأنه زمان اجتماع المسلمين في يوم عظيم لإظهار شعائر الشريعة كيوم العيد والإطلاق على سبيل التشبيه. قوله: (من أهل العوالي) وهو جمع العالية وهي قرى بقرب المدينة من جهة الشرق، وأقربها من المدينة على أربعة أميال أو ثلاثة، وأبعدها ثمانية. قوله: (فلينتظر) أي: فليتأخر إلى أن يصلي الجمعة. قوله: (أن يرجع)، أي: إلى منزله (فقد أذنت له) بالرجوع، وبه استدل أحمد على سقوط الجمعة على من صلى العيد إذا وافق العيد يوم الجمعة، وبه قال مالك مرة: وأجيب بأنهم إنما كانوا يأتون العيد والجمعة من مواضع لا يجب عليهم المجيء فأخبر بما لهم في ذلك.

عون المعبود

ഇമാം അബൂബക്കർ ഇബ്നുൽ മുൻദിർ അനൈസാബൂരി  അൽ ഔസത് ഫിസുനനി എന്ന ഗ്രന്ഥത്തിൽ പറയുന്നു.

ഇളവ് നൽകിയത് പട്ടണത്തിന് പുറത്തുള്ളവർ പെരുന്നാൾ നിസ്കാരം കഴിഞ്ഞ് വീട്ടിലേക്ക് മടങ്ങാനും അവർ ജുമുഅക്ക് തിരിച്ചു വരേണ്ടതില്ല എന്നുമാണ്.നാട്ടുകാരെ തൊട്ട് ഒരിക്കലും ജുമാ ഒഴിവാക്കുകയില്ല കാരണം അത് പെരുന്നാൾ അല്ലാത്ത മറ്റൊരു നിസ്കാരം ആണ് ഉച്ചതിരിഞ്ഞ് അതിനുശേഷം ആണല്ലോ നിസ്കരിക്കല് അതിന് ഖുർആൻ തെളിവാണ് അതുകൊണ്ട് ഉച്ചതിരിഞ്ഞ് അതിനുശേഷം നിർബന്ധമായ ഒരു നിസ്കാരം പകലിന്റെ ആദ്യത്തിൽ നിസ്കരിക്കുന്ന പെരുന്നാൾ നിസ്കാരം എന്ന സുന്നത്തിന്റെ കാരണം പറഞ്ഞു ഒരിക്കലും ഉപേക്ഷിക്കൽ അനുവദനീയമല്ല.

ഉസ്മാൻ റളിയള്ളാഹുവിൽ നിന്നുള്ള റിപ്പോർട്ട് മേൽഭാഗത്തുള്ളവർ പിരിഞ്ഞു പോവാം എന്നതാണ്. ഇപ്രാകാരും ഉമറ്ബ്നു അബ്ദുൽ അസീസ് റ യെതൊട്ടും റിപ്പോർട്ടുണ്ട്.

قال الإمام أبو بكر محمد بن إبراهيم بن المنذر النيسابوري في كتابه الأوسط في السنن والإجماع والاختلاف 

وهو الرخصة في الإذن لمن كان خارجا عن المصر في الرجوع إلى أهليهم ولا يعودون للجمعة ، فأما الجمعة فلا يسقط عن أهل القرية بحال ، لأنها صلاة غير صلاة العيد ، وإنما يجب إذا زالت الشمس ، يدل على ذلك قول الله جل ثناؤه : يا أيها الذين آمنوا إذا نودي للصلاة من يوم الجمعة فاسعوا إلى ذكر الله (2) الآية فغير جائز إسقاط ما يجب بعد زوال الشمس من فرض الجمعة بتطوع يتطوعه المرء في أول النهار أعني صلاة العيد . قال أبو بكر : ثابت عن عثمان بن عفان أنه قال في يوم عيد : قد اجتمع لكم في يومكم عيدان فمن أحب من أهل العالية أن ينتظر الجمعة فلينتظرها ومن أحب أن يرجع فليرجع فقد أذنت له ، وروي نحو ذلك عن عمر بن عبد العزيز

ഇമാം ഷാഫിയും ഇപ്രകാരം തന്നെയാണ് പറയുന്നത്.പട്ടണക്കാർക്ക് ഒരിക്കലും ജുമാ ഉപേക്ഷിക്കാൻ കാരണമില്ലാതെ പറ്റുകയില്ല നു അമാൻ (ശാഫിഇ) റ പറയുന്നു.

രണ്ട് പെരുന്നാൾ ഒരുമിച്ച് വന്നാൽ രണ്ടിനും ഹാജർ ആവണം ആദ്യത്തെ സുന്നത്തും രണ്ടാമത്തേത് ഫർളും ആണ് . രണ്ടിൽ നിന്നും ഒന്നിനെയും ഉപേക്ഷിക്കരുത്.

(أخبرنا الربيع قال أخبرنا الشافعي، قال أخبرنا مالك عن ابن شهاب عن أبي عبيد مولى ابن أزهر قال شهدت العيد مع عثمان بن عفان فجاء فصلى ثم انصرف فقال إنه قد اجتمع لكم في يومكم هذا عيدان فمن أحب من أهل العالية أن ينتظر الجمعة فلينتظرها، ومن أحب أن يرجع فليرجع فقد أذنت له، وقال الشافعي مثله، وقال لا يجوز هذا لأحد من أهل المصر أن يدعوا أن يجمعوا إلا من عذر، وقال النعمان في العيدين يجتمعان في يوم واحد يشهدهما جميعا الأول سنة والآخر فريضة، ولا يترك واحد منهما).

ഇബ്നുൽ മുന്ദിർ  റ തുടരുന്നു

ജുമാ നിസ്കാരം നിർബന്ധമാണെന്ന് അതിൻറെ പേരിൽ പണ്ഡിതന്മാർ ഏകോപിച്ചതാണ് തിരുനബിയെ തൊട്ട് സ്ഥിരപ്പെട്ട ധാരാളം ഹദീസുകൾ അഞ്ച് വഖ്ത് ഫർള് നിസ്കാരമാണ് ഉള്ളത് എന്നതിന് തെളിവാണ്.

പെരുന്നാൾ നിസ്കാരം അഞ്ചുവത്തിൽ പെട്ടതല്ല.ഖുർആനും സുന്നത്തും ഏകോപനവും ജുമാ നിർബന്ധമാണ് എന്നതിന് മേലിൽ തെളിവാകുമ്പോൾ പെരുന്നാൾ നിസ്കാരം സുന്നത്താണ് എന്നതിന്റെ മേലിൽ തിരുനബിയുടെ ഹദീസുകളും തെളിവാകുമ്പോൾ ഒരു സുന്നത്ത് കാരണമായി ഒരിക്കലും ഫർള് ഉപേക്ഷിക്കൽ അനുവദനീയമല്ല. (അൽ അവ് സത്വ - 6/493 )

قال أبو بكر (أجمع أهل العلم على وجوب صلاة الجمعة، ودلت الأخبار الثابتة عن رسول الله صلى الله عليه وسلم على أن فرائض الصلوات خمس، وصلاة العيدين ليس من الخمس، وإذا دل الكتاب والسنة والاتفاق على وجوب صلاة الجمعة، ودلت الأخبار عن رسول الله صلى الله عليه وسلم على أن فرائض الصلوات الخمس، وصلاة العيدين ليس من الخمس، وإذا دل الكتاب والسنة والاتفاق على وجوب صلاة الجمعة ودلت الأخبار عن رسول الله صلى الله عليه وسلم على أن صلاة العيد تطوع، لم يجز ترك فرض بتطوع). ا

اهـ

6/493

 

ഇമാം മാലിക് മുവത്വയിലെ മേൽഭാഗത്തുള്ളവർ ജുമുഅക്ക് വരേണ്ടതില്ല എന്ന ഹദീസ് ഉദ്ധരിച്ചു ഇമാം  ശൈബാനി പറയുന്നു.

ഇതുകൊണ്ട് തന്നെയാണ് നാം പിടിക്കുന്നത്

.മേൽഭാഗത്തുള്ളവർക്ക് ഇളവുണ്ടെന്ന് ഹദീസ്

മേൽഭാഗത്തുള്ളവർ പട്ടണവാസികൾ അല്ലാത്തതുകൊണ്ട് അവർക്ക് ഉസ്മാൻ റളിയള്ളാഹു ഇളവ് നൽകിയതാണ് ഇത് ഇമാം അബു ഹനീഫയുടെയും അഭിപ്രായമാണ്

(അൽ ജാമിഉ സ്വഗീർ )

وفي (الموطأ) للإمام محمد أيضـا عن الإمام مالك بن أنس عن محمد بن شهاب الزهري عن أبي عبيد مولى ابن أزهر أنه قال في حديثه: [شهدت العيد مع عثمان بن عفان –رضي الله عنه-، فصلى ثم انصرف، فخطب فقال: إنـه قد اجتمع لكم في يومكم هذا عيدان فمن أحب من أهل العالية أن يرجع فقد أذنت له] 

ثم قال محمد:[وبهذا كله نأخذ، وإنما رخص عثمان في الجمعة لأهل العالية لأنهم ليسـوا من أهل المصـر وهو قول أبي حنيفة].

ഇമാം ഷൈബാനി പറയുന്നു ഇമാം അബു ഹനീഫ പറഞ്ഞു രണ്ട് ആഘോഷങ്ങൾ ഒരു ദിവസത്തിൽ ഒരുമിച്ചു വന്നാൽ ഒന്നാമത്തെ സുന്നത്തും രണ്ടാമത്തേത് ഫർളും ആണ്രണ്ടിൽനിന്ന് ഒന്നിനെയും ഉപേക്ഷിക്കപ്പെടരുത് (അൽ ജാമിഉ സ്വഗീർ ഹനഫി)

قال الإمام محمد بن الحسن الشيباني في (الجامع الصغيـر): [محمد عن يعقـوب عن أبي حنيفـة: عيدان اجتمعا في يوم واحد فالأول سنة والآخـر فريضـة، ولا يترك واحد منهما

……

ഇബ്ൻ ആബിദീൻ എന്നവരും ഇത് ഉദ്ധരിക്കുന്നു.

قال ابن عابدين الحنفي في حاشيته في باب العيدين: وتجب على من تجب عليه الجمعة. ثم قال: قال في الهداية ناقلا عن الجامع الصغير عيدان اجتمعا في يوم واحد فالأول سنة والثاني فريضة ولا يترك واحد منهما اهـ

മാലിക്ക് പണ്ഡിതൻ ഇമാം ബാജി പറയുന്നു.

മേൽഭാഗത്തുള്ളവർക്കും പുറത്തുള്ള ഗ്രാമവാസികൾക്കും ഇളവുണ്ട് എന്നതാണ്.ഇതുകൊണ്ട് അബു ഹനീഫയും ശാഫി ഇമാമും പറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. (ശർഹു മുവത്വ  )

وقال أبو الوليد الباجي المالكي في شرحه: [روى ابن وهب ومطرف وابن الماجشـون عن مالك أن ذلك (أي الإذن لأهل العوالي والقرى) جائـز ... وبذلك قال أبو حنيفة والشافعي].

ഇബ്ൻ ഹജർ പറയുന്നു

 ജുമാ നടക്കുന്ന നാട്ടിലേക്ക്

ജുമാ നടക്കാത്തനാട്ടുകാർ ബാങ്ക് കേട്ടതിന് വേണ്ടി വരുന്നവർ ആണെങ്കിൽ പെരുന്നാളും ജുമായും ഒരുമിച്ചു വന്നാൽ ജുമുഅയുടെ ടൈം കിടക്കുന്നതിനു മുമ്പ് പെരുന്നാൾ നിസ്കാരം കഴിഞ്ഞാൽ അവർക്ക് പിരിഞ്ഞു പോകാവുന്നതാണ് ജുമുഅക്ക് വേണ്ടി മടങ്ങിവരേണ്ടതില്ല അത് അവർക്കുള്ള ഇളവാണ് അവർ പെരുന്നാൾ നിസ്കാരത്തിനു വന്നിട്ടില്ലെങ്കിൽ ജുമുഅക്ക് വരേണ്ടതാണ്. തുഹ്ഫ 2/415

وَلِمَنْ حَضَرَ وَالْعِيدُ الَّذِي وَافَقَ يَوْمُهُ يَوْمَ جُمُعَةٍ الِانْصِرَافُ بَعْدَهُ قَبْلَ دُخُولِ وَقْتِهَا وَعَدَمُ الْعَوْدِ لَهَا، وَإِنْ سَمِعُوا تَخْفِيفًا عَلَيْهِمْ وَمِنْ ثَمَّ لَوْ لَمْ يَحْضُرُوا لَزِمَهُمْ الْحُضُورُ لِلْجُمُعَةِ عَلَى الْأَوْجَهِ وَلَا تَسْقُطُ بِالسَّفَرِ مِنْ مَحَلِّهَا لِمَحَلٍّ يَسْمَعُ أَهْلُهُ النِّدَاءَ مُطْلَقًا عِنْدَهُمَا؛ لِأَنَّهُ مَعَهَا كَمَحَلَّةٍ مِنْهَا.

 ( تحفة المحتاج  ,2/415

*അസ് ലം കാമിൽ സഖാഫി

പരപ്പനങ്ങാടി*